Istorija - by Katarina74

[Katarina74]

Dogodilo se na dan - 27. april

1521. - Urođenici na Filipinskim ostrvima ubili su Fernanda Magelana, čuvenog portugalskog moreplovca. Magelan je 1519. godine iz Španije poveo eskpediciju od pet brodova da bi otkrio nov pomorski put za Molučka ostrva. On je preplovio Atlantski okean, otkrio moreuz (Magelanov moreuz) na jugu Južne Amerike i prošao u Pacifik, kojem je dao naziv Tihi okean (jer ga u njemu nisu pratile bure kao u Atlantskom). Ekspedicija se završila 1522. godine, a vratio se samo jedan od pet brodova koji su je otpočeli. Magelanova ekspedicija dokazala je da je Zemlja okrugla.

1565. - Formirana je prva španska naseobina na Filipinima.

1737. Rodjen je engleski istoričar Edvard Gibon, autor dela "Opadanje i propast Rimskog carstva".

1791. Rodjen je američki pronalazač Semjuel Finli Breze Morze, izumitelj telegrafa i Morzeove azbuke.

1822. Rodjen je američki general i državnik Julisiz Simpson Grant, predsednik SAD od 1869. do 1877. U Američkom gradjanskom ratu (1861-65) predvodio je armiju Severa i prisilio na kapitulaciju komandanta snaga Konfederacije Roberta Lija.

1830. Južnoamerički vojskovodja i prvi predsednik Kolumbije Simon Bolivar, optužen za diktatorske ambicije, podneo je ostavku.

1830. - Beograd je dobio ulično osvetljenje - fenjere sa svećama.

1838. - U požaru koji je zahvatio Čarlston u SAD-u uništeno je više od pola grada.

1861. - Predsednik Abraham Linkoln suspendovao je Habeas Corpus Act, Zakon donesen u 17. veku u Engleskoj kao jedna od mera za zaštitu lične slobode građana.

1908. - Otpočele su četvrte moderne Olimpijske igre u Londonu.

1909. - Grupa pod nazivom "Mladi Turci" oborila je sa vlasti turskog sultana Abdula Hamida.

1915. Umro je ruski kompozitor i pijanista Aleksandar Nikolajevič Skrjabin, preteča ekspresionizma u muzici ("Božanstvena poema", "Prometej", "Poema ekstaze").

1932. Rodjen je bivši južnoafrički ministar inostranih poslova Pik Bota koji je 17 godina, koliko je bio na tom položaju, nastojao da ubedi svet da je aparthejd pravo rešenje za rasne razdore.

1937. Umro je italijanski revolucionar Antonio Gramši, osnivač Komunističke partije Italije 1921. godine.

1937. - U SAD-u je izvršena prva isplata socijalnog osiguranja.

1941. U Atinu, u Drugom svetskom ratu, ušli su nemački tenkovi.

1945. Uhapšen je italijanski diktator Benito Musolini. Streljan je narednog dana u mestu Donga, na obali jezera Komo.

1950. Velika Britanija je priznala Izrael.

1956. Roki Marćano povukao se iz boksa kao jedini nepobedjeni svetski šampion u teškoj kategoriji.

1960. Proglašena je nezavisnost afričke države Togo, bivše francuske kolonije.

1961. Sijera Leone je stekla nezavisnost od Velike Britanije.

1961. - NASA je lansirala "Explorer 11" u orbitu radi izučavanja gama-zraka.

1972. U Bukureštu je umro Kvame Nkrumah, prvi premijer i predsedik Gane i jedan od lidera Pokreta nesvrstanih zemalja.

1978. Avganistanske vojne snage preuzele su vlast i uspostavile vladu zasnovanu na islamskim principima. Predsednik Mohamed Daud je ubijen, a novi predsednik Nur Mohamed Taraki proklamovao je Demokratsku Republiku Avganistan.

1989. - Kineski studenti u Pekingu preuzimaju trg Tjenamen.

1992. Po raspadu SFRJ proglašena je Savezna Republika Jugoslavija (SRJ), zajednička država Srbije i Crne Gore, koja je trajala nepunih 11 godina. SRJ je proglašena na osnovu Ustava ("Žabljački ustav") donetog istog dana. Prethodno su poslanici u Saveznom veću Skupštine SFRJ doneli Deklaraciju o stvaranju SRJ.

1992. Zambijski vojni avion u kojem su bili fudbalski reprezentativci te afričke zemlje, srušio se u Atlantski okean blizu Gabona. Poginulo je svih 30 putnika.

1992. Rusija i još 12 bivših sovjetskih republika su postale članice Medjunarodnog monetarnog fonda i Svetske banke.

1993. Eritreja je stekla nezavisnost od Etiopije posle tri decenije gradjanskog rata i referenduma na kojem su gradjani glasali za nezavisnost.

1993. Predstavnici Kine i Tajvana počeli su u Singapuru razgovore, prve od završetka kineskog gradjanskog rata 1949. godine.

1997. U Hongkongu je zvanično otvoren najduži viseći drumsko-železnički most u svetu koji je povezao grad s novim aerodromom.

1999. U vazdušnim napadima NATO na SR Jugoslaviju pogodjen je centar Surdulice. Poginulo je 17 ljudi, ranjeno je 11, a oko 300 zgrada je srušeno ili oštećeno.

2001. Rusija je potpisala ugovor sa Severnom Korejom o osavremenjavanju oružja koje je dobila tokom sovjetske ere.

2003. Na predsedničkim izborima u Paragvaju pobedio je Nikanor Duarte Frutos čime se nastavila 55-godišnja vladavina njegove partije Kolorado koja je u svetu najduže na vlasti.

2005. Najveći avion na svetu, evropski "Erbas A380", poleteo je prvi put. Avion je dugačak kao osam autobusa, ima prostor na krilima dovoljnog za parkiranje 70 automobila, a na dva nivoa može da primi 800 putnika. Avion je veličinom preuzeo primat od "Boinga 747", kao najvećeg aviona koji je ikada leteo.

2010. Ruski i ukrajinski parlamenti ratifikovali su sporazum o produženju boravka ruske Crnomorske flote u Sevastopolju do 2042. godine, koji su u Harkovu potpisali predsednici Rusije i Ukrajine, Dmitrij Medvedev i Viktor Januković.

[Katarina74]

Dogodilo se na dan - 28. april


1442. Rođen je engleski kralj Edvard IV, sin vojvode od Jorka. U ratu protiv dinastije Lankaster, posle zauzimanja Londona i pobede kod Toutona, izabran je za kralja. Time je kraljevska vlast prešla na kuću Jork.

1758 - Rođen Džejms Monro, američki političar i državnik, predsednik SAD

1789. Pobunjena posada engleskog broda "Baunti" ostavila je kapetana broda Vilijama Blaja i 18 njegovih pristalica u vodama kod Tahitija. Blaj je posle 48 dana dramatične plovidbe i više od 3.500 milja uspeo da se domogne ostrva Timor, blizu Jave.

1804. - U Zemunu je, uz posredovanje Austrije, održan sastanak srpskih ustanika sa Turcima. S turske strane bilo je 12 dahija iz Beograda, a sa srpske - vođa Prvog srpskog ustanka Karađorđe, vojvoda Janko Katić, barjaktar Tanasko Rajić i prota Mateja Nenadović, koji su predočili da je teško postići mir dok Turci pale srpske kuće, seku glave viđenijim ljudima i terorišu narod. I u trenutku dok su pregovori vođeni, Turci su palili srpske kuće na Čukarici, iznad koje se vio gust dim, vidljiv iz Zemuna. Srpski pregovarači vratili su se u Ostružnicu i počeli pripreme za napad na Beograd.

1813 - Umro Mihail Ilarionovič Kutuzov, ruski vojskovođa i vojni strateg

1855. - Osnovan prvi veterinarski fakultet u Bostonu u SAD-u.

1871 - Rođen Slavoljub Eduard Penkala, inženjer, pronalazač prve mehaničke olovke - penkala

1874 - Rođen Karl Kraus, austrijski književnik.

1878. Rođen je američki filmski i pozorišni glumac Lajonel Barimor. Kao dete proslavio se u ulozi Olivera Tvista, a kasnije je značajne uloge odigrao u filmovima "Grand hotel", "Ostrvo Largo", "Dama s kamelijama", kao i u TV seriji "Dr Kilder".

1899 - Rođen Miloš Savković, književnik, književni kritičar i istoričar

1900 - Rođen Moris Torez, francuski političar

1910. - Izveden je prvi noćni let avionom u Engleskoj.

1918. - Umro je srpski nacionalni borac Gavrilo Princip, atentator na austrougarskog prestolonaslednika Franca Ferdinanda u Sarajevu na Vidovdan 1914. Atentat je Beču poslužio kao izgovor za vojnu invaziju na Srbiju, čime je izazvan Prvi svetski rat. Princip se pred policijom i sudom držao herojski i kao maloletnik je osuđen na 20 godina teškog tamnovanja. Zbog nehumanih zatvorskih uslova, oboleo je od tuberkuloze i umro u tamnici u gradu Terezinu u Češkoj, i to šest meseci pre sloma Austrougarske.

1919. - Na Versajskoj mirovnoj konferenciji u Parizu, 32 države, uključujući Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca, osnovale su posle Prvog svetskog rata Društvo naroda, obavezavši se na zajedničku akciju protiv agresije, odrekavši se upotrebe sile i prihvativši obavezu mirnog rešavanja sporova.

1920. - Azerbejdžan prvi put pristupa SSSR-u.

1920 - Rođen Džon Leonard Štraus, američki kompozitor, dobitnik Oskara

1924. Rođen je zambijski državnik Kenet Kaunda, prvi predsednik Zambije od 1964. do 1991. i jedan od lidera Pokreta nesvrstanih zemalja.

1925 - Rođen Vladeta Vlatković, novinar Radio Televizije Beograd

1930 - Umro Mihailo Živković Gvozdeni, general srpske vojske.

1936 - Umro Ignjat Job, slikar

1936. Umro je egipatski kralj Fuad I. Za kralja se proglasio 1922, kada je ukinut britanski protektorat nad Egiptom. Nasledio ga je sin Faruk I.

1937 - Rođen Sadam Husein, irački političar i državnik, predsednik Iraka.

1939. Adolf Hitler odbacio je nemačko-poljski pakt o nenapadanju sklopljen u januaru 1934. I nemačko-britanski ugovor iz juna 1935.

1943 - Rođena Desanka-Beba Lončar, filmska glumica.

1943 - Rođen Milan Blanuša, slikar i likovni kritičar, profesor Fakulteta primenjenih umetnosti u Beogradu i Akademije umetnosti u Novom Sadu.

1945. - Italijanski fašistički vođa Benito Musolini ubijen je u Dongu, na jezeru Komo, kada je prilikom povlačenje nemačkih snaga iz Italije pokušao da pobegne preko granice.

1952. Japanu je vraćen suverenitet koji mu je, nakon poraza u Drugom svetskom ratu, bio oduzet mirovnim ugovorom iz San Franciska 1951. godine.

1958 - Otvoren prvi supermarket na Balkanu, "Cvetni trg" u Beogradu

1960 - Rođen Valter Zenga, italijanski fudbalski golman i trener

1962 - Otvoren Aerodrom "Beograd"

1967. - Muhamed Ali odbija regrutacioni poziv, zbog čega mu oduzimaju šampionsku titulu u boksu.

1969. Predsednik Francuske Šarl de Gol dao je ostavku nakon referenduma o regionalizaciji zemlje i reorganizaciji Senata, na kojem je većina Francuza glasala protiv njegovih predloga.

1974 - Rođena Penelope Kruz Sančez, španska filmska glumica, dobitnica Oskara.

1977. Članovi nemačke levičarske terorističke grupe "Bader-Majnhof" osuđeni su na doživotnu robiju.

1980. Državni sekretar SAD Sajrus Vens podneo je ostavku posle neuspele misije komandosa u spasavanju američkih taoca u Iranu.

1981 - Rođena Džesika Alba, američka filmska glumica.

1990. - "Boston Seltiks" ostvario je rekordan broj poena na jednoj utakmici NBA plej-ofa, pobedivši "Njujork Nikse" sa 157 : 128.

1992. - Proglašena je Savezna Republika Jugoslavija, na osnovu Ustava donetog prethodnog dana i odluka skupština Srbije i Crne Gore o stvaranju zajedničke države posle otcepljenja pobunjenih republika. Ispred zdanja Savezne skupštine s jarbola je spuštena zastava SFRJ s petokrakom i podignuta plavo-belo-crvena trobojka - zastava treće Jugoslavije.

1992. Prokomunistička vlada u Kabulu predala je vlast islamskim gerilcima, čime je okončan 14-godišnji građanski rat u Avganistanu.

1995. U eksploziji gasa poginula su najmanje 103 stanovnika južnokorejskog mesta Tegu.

1999. Vlada SR Jugoslavije podnela je Međunarodnom sudu pravde u Hagu tužbu protiv zemalja NATO-a zbog "neovlašćene upotrebe sile" u vazdušnim udarima koji su počeli 24. marta.

1999. Lider Srpskog pokreta obnove Vuk Drašković smenjen je sa mesta potpredsednika vlade SR Jugoslavije zbog kritika na račun vlasti tokom ratnog stanja.

2001. Prvi turista u svemiru, američki biznismen Denis Tito, platio je 20 miliona dolara za svoje putovanje na Međunarodnu svemirsku stanicu, na koje je otišao sa ruskom posadom.

2002. U padu helihoptera u Rusiji, poginuo je gubernator sibirske oblasti Krasnojarsk, general Aleksandar Lebed, bivši savetnik za bezbednost predsednika Borisa Jeljcina.

2004. Snimci američke TV CBS o zlostavljanju iračkih zarobljenika u iračkom zatvoru Abu Graib, pod kontrolom američke vojske, izazvali su šok u svetu. Američki predsednik Džordž Buš uputio je javno izvinjenje iračkom narodu za poniženje koje su pretrpeli irački zatvorenici i njihove porodice.

2005. Irak je dobio prvu demokratsku vladu u poslednjih više od 50 godina.

2005 - Umro Ljubomir Ramač Kime, novinar, glavni urednik lista "Ruske slovo"

2007 - Umro Miloš Janićijević, lekar, pedagog i humanista, profesor Medicinskog fakulteta u Beogradu.

2009 - Umrla Ekaterina Maksimova, ruska balerina

[Katarina74]

Dogodilo se na dan - 29. april

1429. Žan d'Ark, poznatija kao Jovanka Orleanka,oslobodila je Orlean, grad koji su britanske trupe opsedale sedam meseci.

1553. - Flamanske žene prenele su u Englesku veštinu štirkanja lanenog rublja.

1661. - Kineska dinastija Ming okupira Tajvan.

1769. Rođen je engleski vojskovođa i državnik Artur Velzli, prvi vojvoda od Velingtona, koji je porazio Napoleona I 1815. kod Vaterloa. Kao vođa torijevske desnice bio je premijer od 1828. do 1830. godine.

1813. - Patentirana je guma.

1818. Rođen je Aleksandar II Nikolajevič Romanov, ruski car od1855. Tokom njegove vladavine ukinuto je kmetstvo, reformisani su sudovi,

data ograničena samouprava gubernijama i gradovima. U februaru 1881. ubio ga je pripadnik organizacije "Narodna volja".

1854. Rođen je francuski matematičar Žil Anri Poenkare, autor teorije automorfnih funkcija i jedan od osnivača topologije.

1892. U Beogradu je osnovana Srpska književna zadruga. Prvi predsednik bio je Stojan Novaković, a potpredsednik Jovan Jovanović Zmaj, koji je izradio i njen amblem. Prva objavljena knjiga bila je "Život i priključenija" Dositeja Obradovića.

1899. Rođen je američki pijanista, kompozitor i šef orkestra Edvard Kenedi "Đuk" Elington, jedan od zajznačajnijih džez muzičara XX veka.

1899. - Rođen je srpski istoričar književnosti Miloš Savković, profesor gimnazije u Beogradu. Ubili su ga četnici 1943. Dela: "Istorija jugoslovenske književnosti" (tri knjige), studije o srpskim i hrvatskim piscima, ogledi o francuskim realistima.

1901. Rođen je japanski car Hirohito, koji je vladao od 1921, kad je kao regent zamenjivao bolesnog oca. Krunisan je 1926. i bio na prestolu do smrti 1989. godine.

1907. Rođen je američki filmski režiser austrijskog porekla Fred Cineman, dobitnik Oskara za filmove "Odavde do večnosti" i "Čovek za sva vremena".

1913. - Gideon Sundback patentira rajsferšlus.

1922. - U Estoniji je održan prvi zvanični međunarodni šampionat u podizanju tegova.

1929. - Umro je srpski vojvoda Stepan - Stepa Stepanović, jedan od najistaknutijih vojskovođa u dva balkanska rata i u Prvom svetskom ratu. U Cerskoj bici je u avgustu 1914. Druga armija pod njegovom komandom razbila austrougarske trupe, zahvaljujući čemu je dobio čin vojvode, a na Solunskom frontu u septembru 1918. Druga armija je, napadajući na glavnom pravcu, u sadejstvu s Prvom armijom, probila neprijateljsku odbranu, potom izbila na bugarsku granicu, te prinudila Bugarsku na kapitulaciju.
Posle završene Artiljerijske škole u Beogradu, u srpsko-turskim ratovima od 1876. do 1878. iskazao je veliku hrabrost i umešnost u komandovanju. Učestvovao je i u srpsko-bugarskom ratu 1885, a nekoliko godina kasnije postao je profesor istorije na Vojnoj akademiji u Beogradu i pomoćnik načelnika Glavnog generalštaba. U generalski čin unapređen je 1907. i postavljen za komandanta Šumadijske divizije, 1908. je postao ministar vojske, zatim komandant Drinske, pa Moravske divizije, a od 1911. do 1912. ponovo ministar vojske. U Prvom balkanskom ratu komandovao je Drugom armijom u Kumanovskoj bici, posle čega je, krajem 1912. i početkom 1913, učestvovao u opsadi i zauzimanju Jedrena. U Drugom balkanskom ratu uspešno je s Drugom armijom odbranio pravac doline Nišave prema Pirotu. Na početku Prvog svetskog rata je, zamenjujući načelnika štaba Vrhovne komande, vojvodu Radomira Putnika, uspešno sproveo mobilizaciju i koncentraciju srpske vojske, a posle Cerske bitke, u septembru 1914, njegova Druga armija je upornom odbranom osujetila austrougarsku Petu armiju u forsiranju Drine. Potom su u Kolubarskoj bici u drugoj polovini novembra 1914. snage pod njegovom komandom vodile teške borbe u području Lazarevca i sprečile austougarske trupe da s juga obuhvate srpsku vojsku, a potom u decembarskoj kontraofanzivi učestvovale u izbacivanju austrougarske vojske iz Srbije. Prilikom povlačenja srpske vojske krajem 1915. i početkom 1916, uspeo je da s Drugom armijom, u sadejstvu s Timočkom vojskom, uspori napredovanje bugarske Prve armije.

1936. Rođen je indijski dirigent i violinista Zubin Mehta, jedan od najvećih dirigenata 20. veka. Karijeru profesionalnog dirigenta započeo je nastupima u Jugoslaviji i Belgiji.

1945. Američke trupe su u Drugom svetskom ratu oslobodile nemački koncentracioni logor Dahau.

1945. Snage nacističke Nemačke u Drugom svetskom ratu kapitulirale su u severnoj Italiji, Austriji, Štajerskoj i Koruškoj.

1946. - U Tokiju je podignuta optužnica za ratne zločine protiv 28 bivših japanskih lidera iz Drugog svetskog rata.

1967. - Areta Frenklin objavljuje jedan od svojih najvećih hitova - "Respect".

1975. Poslednji američki vojnici evakuisani su iz Sajgona, dan uoči ulaska severnovijetnamskih snaga u grad.

1980. Umro je engleski filmski režiser Alfred Hičkok, proslavljeni autor kriminalističkih filmova, majstor filmske montaže, napetosti i ambijenta ("Čovek koji je suviše znao", "Nevolje sa Harijem", "Vrtoglavica", "Ptice", "Psiho").

1991. U zemljotresu u sovjetskoj republici Gruziji poginulo je više od 140 ljudi.

1992. Jedinice Teritorijalne odbrane i policije Bosne i Hercegovine blokirale su kasarne Jugoslovenske narodne armije u Sarajevu.

1998. Kontakt grupa u Rimu usvojila je paket sankcija protiv SRJ zbog pogoršanja situacije na Kosovu.

1999. U vazdušnim udarima NATO na SR Jugoslaviju srušen je telekomunikacioni toranj na Avali.

2003. U Zagrebu je preminuo penzionisani hrvatski general Janko Bobetko, koga je Haški tribunal u septembru 2002. optužio za ratni zločin počinjen 1993. u vojnoj akciji "Medački džep".

2009. Evropska unija je potpisala sa Srbijom Sporazum o stabilizacijii pridruživanju.

[Katarina74]

Dogodilo se na dan - 30. april

313 - Rimski car Konstantin I Veliki izdao je Milanski edikt kojim je legalizovano hrišćanstvo u Rimskom carstvu.

1722. - Prvi put se pominje igra pod nazivom bilijar.

1777 - Rodjen je nemački matematičar i astronom Karl Fridrih Gaus (Carl Friedrić Gauš), pronalazač više metoda u teoriji brojeva, algebri, geometriji (Gausov algoritam, Gausova konstanta, Gausova krivina, Gaus-Krigerova projekcija). Smatra se jednim od najvećih matematičara svih vremena.

1789 - DŽordž Vašington (Georges Washington) izabran je za prvog predsednika SAD. Nakon dva predsednička mandata, u septembru 1796. godine uputio je američkom narodu oproštajnu poruku (Farewell Ađreš) i povukao se na svoje imanje.

1803 - SAD su od Napoleona Bonaparte, za 15 miliona dolara kupile Luizijanu, koja je istog dana 1812. i formalno ušla u sastav američke države kao njena 18. članica.

1804 - U borbama u Surinamu Britanci su prvi put upotrebili šrapnel, nazvan po izumitelju Henriju Šrapnelu (Henry Shrapnel).

1808. - Italijan Pellegrini Turri konstruisao je prvu mašinu za kucanje.

1828. - Ubijen je kralj Šaka Zulu.

1864. - U državi Njujork prvi put se uvodi praksa izdavanja i naplaćivanja dozvola za lov

1870 - Rodjen je austrijski kompozitor madjarskog porekla Franc Lehar (Franz), najznačajniji predstavnik bečke operete u prvoj polovini 20. veka ("Vesela udovica", "Zemlja smeška").

1883 - Umro je francuski slikar Eduar Mane (Edouard Manet), jedan od začetnika impresionizma ("Doručak na travi", "Bal u Foli-Beržeru", "Balkon", "Olimpija").

1883 - Rodjen je češki pisac Jaroslav Hašek, autor romana "Doživljaji dobrog vojnika Švejka".

1893 - Rodjen je Joahim fon Ribentrop (Joaćim von Ribbentrop) šef diplomatije nacističke Nemačke. Medjunarodni sud u Nirnbergu osudio
ga je na smrt zbog zločina u Drugom svetskom ratu. Smrtna kazna vešanjem izvršena je 1946.

1895 - Svečano je otvorena Prva internacionalna izložba u Veneciji, koja je vremenom postala najveća smotra savremene likovne umetnosti u svetu, poznata kao Venecijanski bijenale.

1900 - Havaji su postali sastavni deo SAD.

1909 - Rodjena je holandska kraljica Julijana. Kraljica je postala 1948, a 1980. je abdicirala u korist starije kćerke Beatrise (Beatrix).

1915 - U Parizu je osnovan Jugoslovenski odbor, organizacija srpskih, hrvatskih i slovenačkih političkih emigranata iz Austro-Ugarske koja je u vreme Prvog svetskog rata vodila akcije za oslobadjanje južnoslovenskih zemalja od Austro-Ugarske i za njihovo ujedinjenje sa Srbijom i Crnom Gorom.

1934 - Austrija je donela novi ustav kojim je ozakonjena diktatura kancelara Engelberta Dolfusa (Dollfuš).

1941 - Nezavisna Država Hrvatska donela je zakon o rasnoj pripadnosti na osnovu kojeg su počeli progoni Srba, Jevreja i Roma.

1945 - Adolf Hitler i njegova ljubavnica Eva Braun izvršili su samoubistvo u podzemnom bunkeru u Berlinu. Ruske trupe ušle su u centar Berlina, osvojile Rajhstag i druge državne institucije, dok su savezničke trupe osvojile Minhen, a francuske ušle u Austriju.

1945. - Delovi 45. divizije Jugoslovenske armije koji su progonili već razbijene nemačke i hrvatske jedinice, u Drugom svetskom ratu oslobodili su ustaški koncentracioni logor Jasenovac, u kojem je likvidirano najmanje 700.000 Srba, Jevreja i Roma. Prilikom povlačenja, ustaše su masakrirale logoraše, tako da ih je jedva stotinak dočekalo oslobodioce. Jasenovac je tokom rata bio najveća "fabrika smrti" na Balkanu, "fabrika" koja je punom parom radila od leta 1941, pri čemu je jedinice pod komandom Josipa Broza nisu ni najmanje ometale.

1953. - U Beogradu je za posetioce otvoren Železnički muzej, prvi te vrste u Jugoslaviji, osnovan u februaru 1950.

1955. - Pronađen je hemijski element mendeljevijum, aktinid dobijen veštačkim putem. Redni broj mu je 101, a oznaka Mv.

1970. - Američke trupe izvršile su invaziju na Kambodžu.

1973 - Predsednik SAD Ričard Nikson (Rićard Nixon) prihvatio je odgovornost za prisluškivanje stranačkih protivnika u Votergejtu 1972, što je dovelo do njegove ostavke u avgustu 1974. godine.

1975 - Padom Sajgona (Ho Ši Min) u koji su ušle snage Severnog Vijetnama, okončan je vijetnamski rat. U tridesetgodišnjem ratu poginulo je oko 58.000 Amerikanaca i tri miliona Vijetnamaca, od kojih dva miliona civila.

1989 - Umro je italijanski filmski režiser Serdjo Leone (Sergio) autor "špageti" vesterna ("Za šaku dolara", "Zovem se Niko", "Bilo jednom na Divljem zapadu", "Dogodilo se u Americi").

1991 - U ciklonu u Bangladešu je poginulo najmanje 125.000 ljudi.

1993. - Na teniskom terenu u Hamburgu prvu zvezdu svetskog tenisa, Moniku Seleš, tada Jugoslovenku, nožem je ubo navodno umno poremećeni navijač nemačke teniserke Štefi Graf. Napadač je ostao nekažnjen, zahvaljujući skandaloznim presudama nemačkog suda.

1995 - Predsednik SAD Bil Klinton (Bill Clinton) naložio je prekid trgovine s Iranom i zabranio investicije u tu zemlju, optuživši Teheran da podržava medjunarodni terorizam.

1999 - U vazdušnim napadima NATO na SR Jugoslaviju pogodjene su zgrade Ministarstva odbrane i Generalštaba Vojske Jugoslavije u užem centru Beograda.

2000 - Preminuo bivši premijer Danske Pol Hartling, koji je 1978. godine postao Visoki komesar UN za izbeglice, a 1981. dobio Nobelovu nagradu za mir.

2002 - Predsednik Zimbabvea Robert Mugabe proglasio je vanredno stanje u zemlji zbog velike nestašice hrane koja je dovela hiljade stanovnika na ivicu gladi. Kriza sa hranom nastupila je usled suše, ali i zbog zatvaranja farmi koje su drzali belci.

2003 - SAD, Rusija, Evropska unija i UN zvanično su objavile "mapu" za mirovno pregovore Izraela i Palestine, koji bi trebalo da dovedu do stvaranja nezavisne palestinske države 2005.

2005 - Na jugu Iraka medjunarodni istražitelji su otkrili masovnu grobnicu sa 1.500 tela, za koju se veruje da su većinom ubijeni Kurdi, koji su tokom 80-tih godina prošlog veka, u vreme režima Sadama Huseina, bili primorani da napuste svoje domove na severu zemlje.

2010 - Umrla je američka kabaretska pevačica Suzan Rid (Susan Reed) koju je časopis Lajf (Life) 1955. nazvao vodećom ličnošću ere folk muzike.

[Katarina74]

[Katarina74]

Dogodilo se na dan - 1. maj

Danas je Praznik rada.

Međunarodni praznik rada se obeležava u znak sećanja na oko 40.000 radnika Čikaga koji su 1886. stupili u štrajk tražeći bolje uslove rada.
Drugi kongres Radničke internacionale, odlučio je da se od 1890. 1. maja održavaju masovne manifestacije, demonstracije i štrajkovi, kao jedan od vidova klasne borbe, što je do kraja 19. veka i početkom 20. dobilo masovne razmere.
Prvi maj je u Srbiji prvi put obeležen 1893. godine protestnim skupovima u Beogradu.


1218 - Rođen je nemački car Rudolf I Habsburg, osnivač dinastije Habsburgovaca, jedne od najstarijih dinastija u Evropi. Vladao je od 1273. do smrti 1291. godine.

1707 - Stupio je na snagu Zakon o Uniji kojom su se kraljevine Škotska i Engleska ujedinile u Veliku Britaniju.

1751. - Odigran je prvi kriket meč u Americi.

1778. - U Somboru je otvorena Učiteljska škola, najstarija takva škola u Srbiji. Radila je do 1811, a od 3. novembra 1812. njenu ulogu je preuzela Učiteljska škola u Sent Andreji. Posle četiri godine, škola je vraćena u Sombor.

1786. - Izvedena je premijera Mocartove opere "Figarova ženidba" u Beču.

1840. - Izdate su prve samolepljive poštanske marke, "Penny Blacks", u Engleskoj.

1844. - Semjuel Morze poslao je prvu telegrafsku poruku.

1858. - Crnogorci su na Grahovu do nogu potukli znatno jače turske trupe, čiji su stalni napadi na Crnu Goru primorali kneza Danila da uverljivom vojničkom pobedom pokaže i Otomanskom carstvu i ostalim velikim silama da je Crna Gora nezavisna. Posle te pobede, godine 1860. je, uz podršku Francuske, međunarodna komisija odredila granice između Otomanskog carstva i Crne Gore, kojoj su pripojeni Grahovo, Rudine, Nikšićka župa i Gornji Vasojevići, čime je Crna Gora faktički priznata kao suverena država.

1866. - U Srbiji su puštene u promet prve poštanke marke. Istoga dana 1874, prve poštanske marke puštene su u promet u Crnoj Gori.

1867. - Osnovan je Univerzitet u Harvardu.

1869. - Otvoren je Foli Beržer u Parizu.

1873. - Izdata je prva dopisnica u SAD-u.

1873 - Škotski lekar, misionar i istraživač Afrike Dejvid Livingston koji je otkrio Viktorijine vodopade, pronađen je mrtav u mestu Čitambo u sadašnjoj Zambiji.

1874. Prve poštanske marke puštene su u promet u Crnoj Gori.

1876 - Britanski parlament usvojio je Zakon o kraljevskim titulama na osnovu kojeg je kraljica Viktorija I proglašena caricom Indije.

1886 - U Čikagu je 40.000 radnika stupilo u štrajk, zahtevajući bolje uslove rada, izražene u paroli "tri osmice" - po osam sati rada, odmora i kulturnog uzdizanja. U sukobu s policijom ubijeno je šest i ranjeno oko 50 radnika. Od 1889. ovaj dan se slavi kao Međunarodni praznik rada. U Srbiji je prvi put proslavljen 1894.

1889. - Bajer je predstavio apsirin u prahu.

1894. - U Srbiji je prvi put svečano proslavljen 1. maj. Proslava je organizovana u Beogradu, Šapcu, Negotinu, Kragujevcu, Požarevcu, Obrenovcu i Bajinoj Bašti. Proslave su poprimile masovni karakter posle osnivanja Glavnog radničkog saveza i Srpske socijaldemokratske stranke 1903.

1904 - Umro je češki kompozitor Antonjin Dvoržak. Iz njegovog bogatog opusa izdvaja se devet simfonija među kojima je najpoznatija "Simfonija iz novog sveta".

1925 - Kipar je zvanično postao britanska kolonija. Velika Britanija je 1878. Kipar preuzela od Turske, a 1914. je izvršila aneksiju ostrva.

1931 - Zvanično je otvoren "Empajer stejt bilding", 102 sprata visok njujorški oblakoder, tada najviša zgrada u svetu.

1939. - Izašao je iz štampe prvi strip sa Betmenom.

1940. - Otkazane su Olipijske igre.

1941. - Održana je premijera "Građanina Kejna" Orsona Velsa, u Njujorku.

1945. - Jedinice Četvrte armije Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije zauzele su Trst, Goricu i Tržič.

1945 - Nemački nacistički lider Jozef Gebels ,ministar prosvete i propagande po dolasku nacista na vlast 1933, izvršio je samoubistvo u bunkeru u Berlinu. Iz straha pred odgovornošću za nacističke zločine Gebels se ubio zajedno sa celom porodicom u poslednjim časovima pred pad Berlina u Drugom svetskom ratu.

1960 - Na teritoriji Sovjetskog Saveza oboren je američki špijunski avion "U-2". Pilot Frensis Pauers, koji se spasao iskakanjem, zarobljen je i u februaru 1962. razmenjen za jednog sovjetskog špijuna.

1964. - Prvi put je upotrebljen računarski program BASIC.

1966. - "Bitlsi" su održali svoj poslednji koncert u Velikoj Britaniji.

1978 - Japanski istraživač Naomi Uemura postao je prvi čovek koji je sam stigao na Severni pol, prešavši 950 kilometara na sankama s psećom zapregom.

1982 - U Poljskoj, 50.000 pristalica "Solidarnosti" demonstriralo je protiv vojne vlasti. Ratno stanje u zemlji uvedeno je 13. decembra 1981, kada je general Vojćeh Jaruzelski suspendovao civilne vlasti.

1993 - U atentatu u Kolombu tokom prvomajske proslave ubijen je predsednik Šri Lanke Ranasingea Premadasu.

1994. - Jedan od najboljih vozača Formule 1 u istoriji toga sporta - Ajerton Sena - poginuo je na stazi u Imoli. Sena je u Formuli 1 debitovao 1984. godine kada je vozio za ekipu Tolmen. Kasnije je vozio za Lotus, a prvu titulu prvaka sveta osvojio je 1988. godine kao vozač Meklarena. Sa istom ekipom trijumfovao je 1990. i 1991. godine da bi 1994. prešao u Vilijems. Poginuo je na trci za "Veliku nagradu San Marina" kada mu je bolid zbog kvara izleteo sa staze i udario u zaštitnu ogradu. Imao je 34 godine.

1995 - Artiljerijskim napadom na Pakrac počela je ofanziva hrvatskih snaga na zapadnu Slavoniju pod nazivom "Bljesak". Nekoliko dana kasnije Hrvatska je zauzela celo područje, a desetine hiljada Srba
izbeglo je u Bosnu i Srbiju.

1997 - Laburistička partija Tonija Blera pobedila je na parlamentarnim izborima u Velikoj Britaniji, nakon 18 godina vladavine konzervativaca.

1999 - U vazdušnim udarima NATO na SR Jugoslaviju pogođen je putnički autobus na mostu u Lužanima (Kosovo). Poginulo je najmanje 60 ljudi.

2001 - Makedonci u Bitolju spalili su i kamenovali oko 40 kuća,firmi i prodavnica čiji su vlasnici Albanci u znak odmazde zbog pogibije osam pripadnika makedonskih snaga bezbednosti u napadu albanskih terorista kod tetovskog sela Vojce.

2001 - Predsednik SAD-a, Džordž Buš zatražio je izmenu u govora koji su 1972. SAD sklopile sa Moskvom o antibalističkim raketama, što bi otvorilo put ka novom odbrambenom planu SAD.

2003 - U zemljotresu u Turskoj poginulo je 176 osoba, među kojima i 25 đaka tokom spavanja u internatu koji se srušio.

2004 - U Briselu su podignute zastave deset novih državačlanica Evropske unije čime se broj zemalja koje čine tu najveću ekonomsko-socijalnu integraciju popeo na 25 sa 450 miliona stanovnika.
Punopravne članice EU zvanično su postale: Mađarska, Poljska, Češka, Slovačka, Slovenija, Kipar, Malta, Estonija, Letonija i Litvanija. To je najveće proširenje EU od osnivanja 1957. godine.

[Katarina74]

Dogodilo se na dan - 2. maj


1519. Umro je Leonardo da Vinči, italijanski vajar, naučnik i slikar, "uomo universale" italijanske renesanse kojeg istoričari umetnosti svrstavaju u najveće genije ljudskog roda. Njegova dela "Mona Liza" i "Poslednja večera" spadaju među najčuvenije slike na svetu. "Traktat o slikarstvu" (u prevodu objavljen u Beogradu 1953) koji sadrži njegova zapažanja, zaključke i pouke o slikanju, perspektivi, svetlosti i boji, značajan je doprinos nauci o umetnosti.

1536. - Kralj Henri VIII optužio je svoju šestu suprugu Anu Bolen za preljubu i incest, zbog čega je kasnije osuđena na smrt.

1567. - Umro je srpski pisac Marin Držić, tipičan predstavnik renesanse; njegova dela plene bogatstvom duha, veselim scenama i komičnim situacijama. Literarni rad započeo je pisanjeme pesama, a krunisao ga pastoralnim igrama i komedijama. Najčuvenijim delom, "Dundo Maroje", koje govori o ocu tvrdici i sinu rasipniku, zasmejavao je vlastelu u rodnom Dubrovniku, izvrgavajući je, u isti mah, i poruzi. Komedije "Pomet", "Pijerin" i "Đuho Krpeta" izgubljene su ili sačuvane u fragmentima. Ostala dela: komedije "Skup", "Mande", "Arkulin", alegorična pastoralno-muzička komedija "Plakir", rustikalna komedija "Novela od stranca", pastorale "Tirena", "Venera i Adon".

1660. Rođen je Pjetro Alesandro Gaspare Skarlati, italijanski kompozitor opera i crkvenih kompozicija.

1729. - Rođena je Katarina Velika, ruska carica (1762-1796). Pod uticajem francuskih filozofa i ideja prosvećenosti, izvršila je značajne reforme (otvarala je škole, pomagala nauku, književnost i umetnost, reformisala sudstvo i adminitraciju), kojima je ujedno učvrstila i centralizam i apsolutizam u Rusiji. Preduzela je i mnoga osvajanja: povela je dva uspešna rata protiv Turske, učestvovala u svim trima deobama Poljske i predvodila osvajanja u srednjoj Aziji (Kazahstan), zahvaljujući čemu je Rusija dobila nove teritorije.

1833. - Car Nikola zabranjuje javnu prodaju kmetova.

1852. - Rođen je srpski novinar, pisac i političar, Pera Todorović, jedan od osnivača Narodne radikalne stranke i jedan od najistaknutijih novinara svoga doba. Bio je blizak prvaku srpskih socijalista Svetozaru Markoviću i uređivao je niz listova i časopisa, uključujući socijalistički list "Rad". Pokrenuo je listove "Samouprava" i "Radikal", a od 1889. do 1903. izdavao je "Male novine", prvi informativno-senzacionalistički list u Srbiji. Hapšen je zbog pojavljivanja sa crvenim barjakom u Kragujevcu. Bio je dobrovoljac u srpsko-turskom ratu 1876. i 1877, a nakon završetka rata je 1878. emigrirao u Ugarsku; u Novom Sadu je 1878. i 1879. s Lazarom Pačuom izdavao socijalistički list "Straža". Potom je otišao u Francusku, a po povratku u Srbiju, osuđen je na smrt zbog Timočke bune, koju su 1883. protiv režima kralja Milana Obrenovića u zaječarskom kraju podigli radikali, ali je zatim pomilovan. Potom se izmirio s kraljem Milanom, zalažući se za sporazum radikala i narodnjaka, zbog čega su ga radikali isključili iz stranke.

1857. Umro je francuski pisac Alfred de Mise ("Noći", "Pismo Lamartinu", "Ispovest jednog deteta ovog veka").

1860. U Budimpešti je rođen Teodor Hercl vođa i osnivač cionističkog pokreta, autor dela "Jevrejska država" (1896).

1885. Belgijski kralj Leopold II proglasio se kraljem nove Slobodne države Kongo.

1887. - Hannibal W. Goodwin patentirao je celuloidni fotografski film.

1892. Rođen je nemački pilot Manfred fon Rihthofen, "Crveni baron", najslavniji nemački avijatičar u Prvom svetskom ratu. Tokom rata oborio je više od 80 aviona. Poginuo je u jednoj od vazdušnih bitaka u aprilu 1918.

1892. Umro je nemački hemičar August Vilhelm fon Hofman, osnivač moderne industrije anilinskih boja iz katrana kamenog uglja.

1902. - Snimljen je prvi naučno-fantastični film - "Put na Mesec".

1903. Rođen je američki pedijatar Bendžamin Meklejn Spok, autor bestselera "Saveti zdravog razuma o odgajanju beba i dece" (1946).

1904. Rođen je američki pevač i filmski glumac Hari Lilis "Bing" Krozbi, rekorder po broju snimljenih ploča, dobitnik Oskara za film "Idući svojim putem".

1933. Nemački kancelar Adolf Hitler je ukinuo sindikate.

1936. - Etiopski car Haile Selasije sa porodicom je, nakon italijanske okupacije, napustio zemlju.

1945. - Nemačka vojska predala se u Italiji.

1945. Sovjetske trupe osvojile su Berlin u Drugom svetskom ratu.

1951. Savet Evrope prihvatio je Nemačku kao punopravnog člana.

1953. Kralj Husein zvanično je postao kralj Jordana. U Iraku, kralj Fejsal II preuzeo je vlast.
1955. - Tenesi Vilijams, severnoamerički dramski pisac i pesnik, dobio je Pulicerovu nagradu za "Mačku na usijanom limenom krovu".

1956. - U SAD-u je utvrđeno mikrotalasno toplotno zračenje sa Venere.

1957. Umro je američki političar, senator Džozef Mekarti, vođa antikomunističke kampanje u SAD početkom pedesetih godina.

1960. Izvršena je smrtna kazna nad Amerikancem Kerilom Česmenom, osuđenom za otmicu i silovanje. Čekajući izvršenje presude, koje je osam puta odlagano
zahvaljujući upornoj i veštoj odbrani, u zatvoru je napisao tri knjige koje su postale bestseleri.

1965. Stavljen je u upotrebu prvi komunikacioni satelit za prenos televizijske slike.

1967. U Stokholmu je počeo da radi međunarodni sud za ratne zločine Bertranda Rasela, koji je kasnije presudio da su SAD krive za agresiju na Vijetnam.

1968. - Izraelska nacionalna televizija otpočela je emitovanje programa.

1980. - U Južnoafričkoj Republici je zabranjena pesma Pink Flojda "Another Brick in Wall" (II deo).

1986. - FK Dinamo iz Kijeva osvaja titulu Evropskog šampiona.

1990. Afrički nacionalni kongres Nelsona Mandele i vlada Južne Afrike otpočeli su razgovore u Kejptaunu o okončanju vlasti bele manjine u toj zemlji. Istog dana 1994. Mandela i njegov Afrički nacionalni kongres pobedili su na izborima u Južnoj Africi.

1993. U Atini, predsednik Republike Srpske Radovan Karadžić potpisao je Vens-Ovenov mirovni plan za Bosnu pod uslovom da ga prihvati Skupština RS. Skupština je kasnije odbacila plan, ocenivši da su mape razgraničenja s bosanskim Muslimanima i Hrvatima krajnje nepovoljne za Srbe u Bosni, a bosanski rat je nastavljen.

1995. Šest osoba je poginulo, a 176 ranjeno kada su projektili krajiških Srba pogodili centar Zagreba.

1999. Avijacija NATO-a, u napadima na SR Jugoslaviju, upotrebila je grafitne bombe koje su izazvale raspad elektroenergetskog sistema u Srbiji. Oko 70 odsto teritorije Srbije ostalo je u mraku.

2001. Ronilac Živadin Đorđević izjavio je listu "Timočka krimi revija" da je u proleće 1999. iz reke Dunav izvučena hladnjača sa 50 tela koja su kasnije tajno zakopana u masovnu grobnicu. U narednim mesecima srpska policija je otkrila nekoliko masovnih grobnica u kojima su, kako se pretpostavlja, zakopani albanski civili ubijeni tokom sukoba na Kosovu.

2003. Američki predsednik Džordž Buš saopštio je da je glavni deo borbenih operacija u Iraku završen, čime je zvanično okončan rat u Iraku.

2004. Milorad Luković Legija, bivši komandant Jedinica za specijalne operacije (JSO) i prvooptuzeni za ubistvo srpskog premijera Zorana Đinđića, predao se beogradskoj policiji nakon 14 meseci skrivanja. Za organizovanje ubistva premijera Legija je osuđen na 40 godina zatvora, a na istu kaznu osuđen je i neposredni izvršilacubistva, bivši Legijin zamenik Zvezdan Jovanović.

[Katarina74]

Dogodilo se na dan - 3. maj


1469. - Rođen je Nikolo Makijaveli, florentinski političar, mislilac, pisac i istoričar. U delu "Vladalac" izneo je svoja diplomatska iskustva, kao i mišljenje da vladar treba da upravlja u interesu državnog apsolutizma, bez obzira na to hoće li će cilj postići zakonom ili silom, jer "cilj opravdava sredstva".

1494. - Kristofer Kolumbo je otkrio Jamajku. Nazvao ju je St Iago.

1500 - Portugalski moreplovac Pedro Alvareš Kabral je na putu ka Indiji otkrio Brazil i proglasio ga posedom Portugalije.

1748 - Rođen je francuski političar Emanuel Žozef Siej, poznat kao Abe Sije, jedan od vođa Francuske revolucije. U brošuri "Šta je treći stalež?" izložio je političke zahteve buržoazije.

1765. - U Filadelfiji je osnovan prvi medicinski fakultet u SAD-u.

1791 - Poljski kralj Stanjislav II August Ponjatovski potpisao je liberalni ustav kojim je uspostavljena parlamentarna monarhija. To je bio drugi pisani Ustav u svetu, posle američkog.

1814 - Francuski kralj Luj XVIII vratio se, pod zaštitomsaveznika, u Pariz posle poraza cara Napoleona I u bici kod Vaterloa.

1841 - Novi Zeland je proglašen britanskom kolonijom.

1845. - Macon B. Allen je prvi crnac koji je primljen u advokatsku komoru u SAD-u.

1895 - Teritorije u posedu Britanske južnoafričke kompanije, južno od reke Zambezi dobile su naziv Rodezija.

1898 - U Kijevu je rođena izraelska državnica Golda Mabovič Mejrson, poznata kao Golda Meir, prva žena premijer Izraela od 1969. do 1974.

1898. - Umro je srpski književni i pozorišni kritičar i istoričar književnosti Svetislav Vulović, profesor Velike škole u Beogradu, član Srpske kraljevske akademije, jedan od najuticajnijih srpskih književnih kritičara u 19. veku. Napisao je kritičke studije večne vrednosti o srpskim pesnicima romantičarima: Petru II Petroviću Njegošu, Simi Milutinoviću Sarajliji, Branku Radičeviću, Đuri Jakšiću.

1902 - Rođen je francuski fizičar Alfred Kastler, član Francuske akademije, dobitnik Nobelove nagrade za fiziku 1966. Njegov naučni rad doprineo je razvoju lasera.

1919. - Prvi putnički let avionom u SAD-u bio je na relaciji Njujork - Atlantik Siti.

1922 - U Parizu je osnovana Međunarodna železnička unija, među čijim osnivačima su bile i Jugoslovenske železnice.

1936 - U Jagodini su u organizaciji Narodnog fronta slobode održane najmasovnije antifašističke demonstracije u Pomoravlju između dva svetska rata.

1937. - Margaret Mičel je dobila Pulicerovu nagradu za roman "Prohujalo sa vihorom".

1939 - Smenjen je sovjetski ministar inostranih poslova Maksim Litvinov, a novi ministar je postao Vjačeslav Molotov, koji je krajem avgusta potpisao pakt o nenapadanju sa nacističkom Nemačkom.

1945 - Britanci su u Drugom svetskom ratu zauzeli Rangun, glavni grad tadašnje Burme (danas Mjanmar), oslobodivši ga japanske okupacije.

1946 - U Tokiju je počeo da zaseda Međunarodni vojni sud za Daleki istok, koji je sudio japanskim ratnim zločincima iz Drugog svetskog rata. U procesu, koji je trajao do novembra 1948, od 28 okrivljenih sedam je osuđeno na smrt, 16 na doživotnu robiju, a ostali na vremenske kazne.

1952. - Na Severni pol je sleteo prvi avion.

1956. - Na Antarktiku je otkriven još jedan planinski venac.

1968 - Žestokim sukobima sa policijom u Parizu su počele studentske demonstracije i štrajkovi zbog oklevanja vlasti da sprovede reforme univerziteta. Studentski protesti ubrzo su zahvatili i druge evropske zemlje, a protest je prerastao u revolt protiv građanskog društva.

1971 - Valter Ulbriht se povukao sa mesta generalnog sekretara komunističke partije istočne Nemačke. Zamenio ga je Erih Honeker.

1978. - Anderleht osvaja 18. Evropski šampionat u fudbalu.

1991. - U rodno selo Lelić kod Valjeva prenete su mošti episkopa Srpske pravoslavne crkve Nikolaja Velimirovića, izuzetnog besednika, doktora teologije i filozofije, koji je 1956. umro u jednom ruskom manastiru u SAD-u. Prvi svetski rat proveo je na Zapadu kao izaslanik srpske vlade, a u Drugom je zatočen u nacistički koncentracioni logor. Posle oslobođenja Jugoslavije, ostao je u emigraciji kao nepomirljivi protivnik režima Josipa Broza.

1992 - Muslimanske snage napale su u Sarajevu kolonu vozila JNA koja se povlačila prema kasarni u Lukavici. Ubijeno je i ranjeno više oficira, vojnika i civila.

1996 - Delegati 55 zemalja saglasili su se na konferenciji UN u Ženevi o novim pravilima korišćenja nagaznih mina, ali nisu prihvatili njihovu potpunu zabranu.

1997. - Gari Kasparov otpočinje šahovski meč sa IBM-ovim super komjuterom "Deep Blue" .

1999 - Tokom vazdušnih udara NATO na SR Jugoslaviju pogođen jeputnički autobus kod mesta Peć na Kosovu. Poginulo je 20 ljudi, a 43 je ranjeno. U Novom Sadu je pogođena zgrada TV Novi Sad. U sedištu NATO u Briselu je saopšteno da je za 42 dana vazdušnih napada na SRJ izvedeno 14.000 letova.

2003 - Američki Kongres je, većinom glasova, izglasao budžet od skoro 80 milijardi dolara koji je namenjen ratu u Iraku, a jedan njegov deo saveznicima i borbi protiv terorizma.

2006 - Evropska unija je odlučila da odloži pregovore opridruživanju sa Srbijom i Crnom Gorom zato što vlasti u Beogradu nisu dostigle traženi stepen pune saradnje sa Haškim tribunalom, jer nisu uhapsile i u Hag prebacile generala Ratka Mladića.

2006 - Saučesnik u napadu na Svetski trgovinski centar u Njujorku 11. septembra 2001. Zakarija Musaui osuđen je odlukom savezne porote na doživotnu robiju. To je prva i jedina presuda koju je izrekao američki sud za napade na SAD 11. septembra u kojima je poginulo skoro 3.000 ljudi.

2008 - Umro je bivši španski premijer Leopoldo Kalvo Sotelo, drugi predsednik vlade posle prelaza zemlje iz fašističke diktature generala Fransiska Franka na liberalnu demokratiju. Kao jedna od njegovih najvećih odluka smatra se učlanjenje Španije u NATO.

2008 - U razornom ciklonu Nagris koji je pogodio Mjanmar poginulo je 77.738 osoba, a 55.917 se vode kao nestali.

[Katarina74]

Dogodilo se na dan - 4. maj


1493. Papa Aleksandar VI, Španac, izdao je edikt o podeli Novog sveta između Španije i Portugalije, prema kojem sve novootkrivene zemlje zapadno od Azora treba da pripadnu Španiji.

1626. - Indijanci su prodali ostrvo Menhetn za 24$ u odeći i dugmadi.

1715. - U Francuskim manufakturama izrađen je prvi kišobran na sklapanje.

1780. U Epsomu u Engleskoj održane su prve konjičke trke.

1814. - Stara francuska dinastija Burbon vraća se na presto.

1825. Rođen je engleski biolog i filozof Tomas Henri Haksli, pobornik teorije evolucije Čarlsa Darvina, autor dela "Mesto čoveka u prirodi", "Evolucija i etika", "Nauka i kultura" i "Priručnik komparativne anatomije kičmenjaka".

1827 - Rođen je engleski istraživač Džon Haning Spik, prvi Evropljanin koji je u avgustu 1858. video afričko jezero Viktorija i tvrdio da je ono izvorište Nila.

1869. - Umro je srpski pisac i političar Jovan Hadžić, poznat i kao Miloš Svetić, prvi predsednik Matice srpske, protivnik Vuka Karadžića - za razliku od Vuka, branio je etimološki pravopisni princip i negirao fonetski. Smatrao je da književni jezik valja obogatiti slavjanoserbskim jezikom. Bio je advokat, direktor gimnazije u Novom Sadu, a radio je i na izradi Građanskog zakonika Srbije. Uređivao je "Serbski letopis" i "Golubicu" i pokrenuo časopis "Ogledalo serbsko". Pisao je poeziju u pseudoklasičarskom stilu i prevodio grčke i rimske pisce Homera, Horacija i Vergilija i nemačke pisce, uključujući Johana Volfganga Getea.

1878. - Fonograf, mašina za beleženje i reprodukciju glasa i zvuka preko ploče, koju je godinu dana ranije otkrio Edison, predstavljena je javnosti.

1885. - Umro je srpski knez Aleksandar Karađorđević, sin vođe Prvog srpskog ustanka Karađorđa; u vreme vladavine kneza Aleksandra Karađorđevića donet je Građanski zakonik i reformisano je sudstvo, a Srbiji su 1856. na Pariskom kongresu date garantije velikih sila i objavljeno je "Načertanije" Ilije Garašanina (spoljnopolitički program). Posle svrgavanja kneza Mihaila Obrenovića, na presto su kneza Aleksandra Karađorđevića 1842. doveli ustavobranitelji. Zbog suprotstavljanja njihovom Savetu i vezivanja za Austriju, kajmakamska struja ustavobranitelja zbacila ga je 1858. na Svetoandrejskoj skupštini i vratila na presto kneza Miloša Obrenovića.

1891. - U Beogradu je osnovana Železnička zadruga, i to radi kreditiranja osoblja Srpskih državnih železnica; Zadruga se održala i dosad, uprkos nizu ratova i promena sistema.

1903. U borbi sa Turcima poginuo je vođa makedonskog nacionalno-revolucionarnog pokreta Goce Delčev.

1919. Počele su demonstracije kineskih studenata protiv odluke Versajske mirovne konferencije da se nemački posedi u provinciji Šantung predaju Japanu. Demonstracije pod nazivom "Pokret 4. maja", prerasle su u nacionalni pokret, pokrenuvši preko 10 miliona ljudi.

1924. - Otvorene su osme moderne Olimpijske igre u Parizu.

1928. Rođen je egipatski državnik Hosni Mubarak, predsednik Egipta od 1981, posle ubistva Anvara el Sadata.

1929. Rođena je američka glumica Odri Hepbern, ambasadorka dobre volje UNICEF-a. Dobitnica je Oskara za film "Praznik u Rimu" ("Doručak kod Tifanija", "Sabrina", "Rat i mir", "Ljubav popodne", "Moja draga lejdi").

1932. - Al Kapone je osuđen za utaju poreza i poslat u zatvor u Atlanti.

1938. Daglas Hajd postao je prvi predsednik Irske na osnovu novog Ustava kojim je proklamovana njena nezavisnost.

1953. - Ernest Hemingvej dobio je Pulicerovu nagradu za roman "Starac i more".

1957. - U Amsterdamu je osnovana fondacija Ane Frank.

1959. - Održana je prva dodela Gremi nagrada. Dobitnici su bili Perry Como i Ella Fitzgerald.

1970. Američka Nacionalna garda ubila je četiri i ranila 11 studenata Univerziteta Kent u državi Ohajo koji su demonstrirali protiv Vijetnamskog rata.

1979. Vođa konzervativaca Margaret Tačer posle pobede nad laburistima na parlamentarnim izborima, postala je prva žena premijer u istoriji Velike Britanije.

1980. - Umro je doživotni predsednik SFRJ i Saveza komunista Jugoslavije Josip Broz (Tito), koji je neograničenom ličnom vlašću upravljao Jugoslavijom 35 godina. Rođen u Kumrovcu 1892. godine, kao austrougarski feldvebel (kaplar) učestvovao je u Prvom svetskom ratu, a 1915. je zarobljen na Istočnom frontu. Član Komunističke partije Jugoslavije postao je 1920, a 1937. njen generalni sekretar, i to voljom sovjetskog boljševičkog diktatora Josifa Staljina. Kao vođa KPJ, vodio je u Drugom svetskom ratu ustanak protiv Nemaca od 1941, a 1943. je uspeo da izoluje rivalski četnički pokret kojem su saveznici uskratili podršku. Odoleo je snažnom Staljinovom pritisku 1948, čime je zadivio svet, ali se pri tom obračunao s pristalicama Moskve tipično staljinističkim metodama. Jedan je od osnivača i istaknutih lidera pokreta nesvrstanih. Proglašen je Ustavom iz 1974. za doživotnog predsednika i iste godine za šefa SKJ bez ograničenja mandata.

1990. Na prvim višestranačkim izborima (posle Drugog svetskog rata) u Hrvatskoj je ubedljivo pobedila Hrvatska demokratska zajednica Franje Tuđmana.

1994. Izrael i PLO potpisali su sporazum o početku primene ograničene palestinske autonomije u Gazi i Jerihonu.

1994. Emitovanjem prvog servisa vesti, počela je sa radom beogradska nezavisna novinska agencija Beta.

1996. Lider konzervativaca Hose Marija Asnar postao je premijer Španije, čime je okončana 13-godišnja vladavina socijalista.

2001. U Beogradu je podignuta optužnica protiv Radomira Markovića, koji je u vreme režima Slobodana Miloševića bio načelnik Službe državne bezbednosti. Po optužnici za odavanje državne tajne, Marković je 6. jula 2001. osuđen na godinu dana zatvora, a po tužbi za umešanost u ubistvo četiri funkcionera Srpskog pokreta obnove (SPO) na Ibarskoj magistrali u oktobru 1999. osuđen je 30. januara 2003. na sedam godina zatvora.

2001. Sjedinjene Američke Države su, glasanjem, izbačene iz Komisije za ljudska prava pri UN, što je prvi put u istoriji te međunarodne organizacije.

2003. Umro je Sesto Bruskantini čuveni italijanski solo operski pevač.

2004. Vlada italijanskog premijera Silvija Berluskonija zabeležila je rekord kao vlada koja je najduže ostala na vlasti od II svetskog rata, 1.060 dana.

2005. U aukcijskoj kući Kristi skulptura Konstantina Brankuzija "Ptica u prostoru" prodata je za 27.450.000 američkih dolara, što je rekordna cena u prodaji jedne skulpture.

2009. Novinska agencija Beta obeležila je 15 godina rada. Betu je osnovala grupa od osam beogradskih novinara 1992. godine. Kompanija Beta Preš jedna je od vodećih medijskih kuća u Srbiji i regionu. Obuhvata Novinsku agenciju Beta, Radio Beta-RFI u Beogradu, Radio Sto plus u Novom Pazaru i Medijski centar Beta.

[Katarina74]

Dogodilo se na dan - 5. maj

1570. Otomansko carstvo objavilo je rat Veneciji zato što je odbila da preda mediteransko ostrvo Kipar.

1705. Umro je rimsko-nemački car Leopold I. Uspešno se borio protiv Turaka, a slavu mu je donela odbrana Beča 1683. Za vreme njegove vladavine (od 1658) Srbi su se, pod vođstvom patrijarha Arsenija Čarnojevića, doselili u južnu Ugarsku i u Srem.

1813. Rođen je danski filozof Obi Seren Kjerkegor (Aabye Soeren Kierkegaard), rodonačelnik filozofije egzistencijalizma, nazvan 'Kopenhaški Sokrat'. Nasuprot filozofskoj tradiciji, posebno u protivstavu prema sistemu filozofije Fridriha Hegela (Friedrić) i tradicionalne hrišćanske misli, razvio je drukčiji uvid u obeležja ljudskog individualnog bitisanja. Prema njegovom učenju, za egzistenciju nema sistema, jer je ona sloboda, duh, nemir, strepnja, očajanje, doživljaj greha, nepojmljivost, bolest na smrt - uvek odnos, a ne kategorijalno postojanje. Dela: 'O pojmu ironije sa stalnim osvrtom na Sokrata', 'Ili-ili', 'Pojam strepnje', 'Bolest na smrt', 'Dnevnik', 'Stadijumi na životnom putu', 'Filozofske mrvice'.

1815. Rođen je francuski pisac Ežen Martin Labiš (Eugene, Labiće), koji je u komedijama i vodviljima duhovito karikirao građansko društvo Francuske u 19. veku. Dela: 'Slamni šešir', 'Put gospodina Perišona'.

1818. Rođen je nemački filozof jevrejskog porekla Karl Hajnrih Marks (Heinrić Marx), najveći socijalistički teoretičar i istaknuti vođa zapadnoevropskog radničkog pokreta u 19. veku. Završio je studije filozofije u Berlinu, a u 23. godini doktorirao je filozofiju na Univerzitetu u Jeni disertacijom 'Razlika između Demokritove i Epikurove filozofije prirode'. Odustao je od univerzitetske karijere i 1842. postao glavni urednik 'Rajnskih novina'. Kad su pruske vlasti 1843. zabranile list zbog revolucionarne usmerenosti, emigrirao je u Francusku. Otada je, s kraćim prekidima, živeo u emigraciji, najduže u Engleskoj, gde je umro 1883. Od septembra 1844. do kraja života družio se i najtešnje sarađivao s nemačkim filozofom Fridrihom Engelsom (Friedrić). S njim je 1847. stvorio u Londonu Savez komunista, prvu revolucionarnu radničku organizaciju, i 1848. njih dvojica su izdala sažet program organizacije - brošuru 'Manifest komunističke partije'. Pod njegovim uticajem, 1864. osnovana je Prva internacionala. Napisao je niz kapitalnih dela iz ekonomije, filozofije, istorije i sociologije. Dela: 'Prilog jevrejskom pitanju', 'Prilog kritici Hegelove filozofije prava', 'Kritika Hegelove filozofije državnog prava', 'Ekonomsko-filozofski rukopisi', 'Teze o Fojerbahu', 'Nemačka ideologija' (s Engelsom), 'Sveta porodica' (s Engelsom), 'Beda filozofije', 'Klasne borbe u Francuskoj 1848-1850', 'Osamnaesti brimer Luja Bonaparte', 'Građanski rat u Francuskoj', 'Kapital - kritika političke ekonomije'.

1821. Umro je bivši francuski car Napoleon I Bonaparta (Bonaparte), jedan od najvećih vojskovođa u istoriji čiji su osvajački pohodi izmenili Evropu i okončali feudalizam. Prvi put se istakao 1793. u borbi protiv Engleza kod Tulona, kad je u 24. godini postao general. U Italiji je 1796. i 1797. potukao vojsku Austrije, a 1797. ukinuo Mletačku repubiku. Posle pohoda na Egipat, po povratku u Francusku je - koristeći nezadovoljstvo vladavinom Direktorijuma - u novembru 1799. državnim udarom zaveo režim konzulstva, uzevši neograničenu vlast kao 'prvi konzul', a od 1802. kao 'doživotni konzul'. Reformisao je administraciju, prosvetu, finansije i sudstvo, dao Francuskoj nov krivični i građanski zakon (Napoleonov kodeks), zaključio konkordat s papom Pijem VII (Pius) i privremeno suzbio aspiracije Velike Britanije i Austrije. Koristeći uspehe, 1804. proglasio se carem, nastavio osvajanja i zaveo apsolutističku vladavinu. Pobedama 1805. nad Austrijancima kod Ulma i rusko-austrijskom vojskom kod Austerlica, primorao je Austriju na mir, a 1806. zaratio je s Prusima, potukao ih kod Jene i Auerštata i 1807. primorao Prusku da potpiše mirovni ugovor pod veoma teškim uslovima. Potom je pokušao da pokori Španiju i 1808. postavio je brata Žozefa (Joseph) za španskog kralja. Napoleonove pobede od 1805. do 1809. omogućile su potpunu političku i ekonomsku prevlast Francuske nad većim delom zapadne, srednje i južne Evrope, a u pokušaju da pokori celu Evropu 1812. odlučio se na invaziju Rusije. Uništavajući poraz koji je tada doživeo označio je početak njegovog kraja, a moć Francuske, iscrpljene ratovima i privrednom krizom, slomljena je porazom 1813. kod Lajpciga. Saveznici (Rusi, Englezi, Prusi, Austrijanci) ušli su u Pariz krajem marta 1814, a Napoleon je abdicirao i prognan na sredozemno ostrvo Elba. Odatle se vratio u Pariz u martu 1815, ali je već u junu konačno putučen kod Vaterloa i prognan na ostrvo Sveta Jelena u Atlantskom okeanu na kojem je umro kao britanski zatočenik. Prema nekim novijim istraživanjima izgleda da je otrovan.

1846. Rođen je poljski pisac Henrik Sjenkjevič (Henryk Sienkiewicz), dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1905. Svetsku slavu stekao je istorijskim romanima. Dela: romani 'Quo vadis', 'Ognjem i mačem', 'Potop', 'Pan Volodijovski', 'Bez dogme', 'Porodica Polanjeckih', 'Kroz pustinju i prašumu', zbirka pripovedaka 'Skice ugljenom'.

1855. Prvi crnogorski svetovni vladar knez Danilo I Petrović doneo je Zakonik kojim je nastojao da učvrsti pravni poredak i individualizuje imovinska prava po uzoru na rimsko pravo. Izjednačena su prava svih građana nezavisno od nacionalnosti i religije, mada Crnu Goru, kako je precizirano u Zakoniku, nastanjuju isključivo Crnogorci i Brđani koji su svi Srbi pravoslavne vere.

1860. Italijanski revolucionar Đuzepe Garibaldi sa svojih "hiljadu crvenih košulja" isplovio je iz Đenove prema Siciliji, koju je osvojio krajem jula.

1862. - U znak sećanja na bitku kod Puebla, američki Meksikanci svake godine na današnji dan obeležavaju svoj najveći praznik - Sinko de majo ili Dan pobede. Tada su malobrojne formacije siromašnih meksičkih seljaka pobedile mnogobrojniju, dobro opremljenu francusku armiju od oko 6000 vojnika i proterali Francuze iz svoje zemlje.

1865. - Odigrala se prva pljačka voza u SAD-u.

1883. Rođen je srpski kompozitor i muzički pisac Petar Konjović, rektor Muzičke akademije u Beogradu, član Srpske akademije nauka i umetnosti i upravnik Muzikološkog instituta. Inspirisao se narodnim melosom i snažnom muzičkom individualnošću je učvrstio nacionalni smer u srpskoj muzici. Dela: opere 'Knez od Zete', 'Vilin veo', 'Koštana', 'Seljaci', zbirke solo pesama 'Moja zemlja', 'Lirika', knjige 'Stevan Mokranjac', 'Miloje Milojević', 'Knjiga o muzici'.

1891. - U Njujorku je otvoren Karnegi hol gostovanjem Čajkovskog.

1893. - Veliki krah na njujorškoj berzi.

1904. - Na brdu Volujica kod Bara postavljena je prva radio-telegrafska stanica Markonijevog sistema na Balkanu.

1912. - Otvorene su pete moderne Olimpijske igre u Štokholmu.

1930. Britanske vlasti u Indiji uhapsile su Mahatmu Gandija zbog njegove kampanje građanske neposlušnosti.

1936. Italijanske trupe pod komandom feldmaršala Pjetra Badolja okupirale su Adis Abebu, prestonicu Etiopije. Istog dana 1941. u oslobođeni grad ušao je etiopski car Haile Selasije I.

1944. - Mahatma Gandi izlazi iz zatvora.

1945 - Sovjetske trupe su u Drugom svetskom ratu ušle u mesto Pinemunde, odakle su Nemci ispaljivali rakete "Fau 1" i "Fau 2". Američke trupe su oslobodile nemački nacistički koncentracioni logor Mathauzen.

1949. - U Londonu je potpisan ugovor kojim je osnovan Savet Evrope. Evropski savet predstavlja najstariju organizaciju i početni korak u integracionom procesu Evrope. Sedište organizacije je u Strazburu, a danas ova organizacija predstavlja glavni forum za pravna, socijalna, zdravstvena i ekološka pitanja u Evropi.

1954. General Alfredo Štresner je vojnim udarom oborio predsednika Paragvaja Federika Čaveza, započevši tako 34-godišnju diktaturu.

1955. Odlukom saveznika, Savezna Republika Nemačka ponovo je stekla suverenitet.

1961. Iz Kejp Kanaverala je lansiran kosmički brod "Merkjuri" prva kosmička letelica SAD s ljudskom posadom, kojim je upravljao Alen Bartlet Šepard.

1976. - Anderleht osvaja 16. Evropski šampionat u fudbalu.

1977. Umro je nemački državnik i ekonomista Ludvig Erhard zapadnonemački kancelar (1963-66) u vreme privrednog oporavka zemlje nakon Drugog svetskog rata.

1978. Teroristička organizacija "Crvene brigade" saopštila je da je ubila bivšeg premijera Italije Alda Mora, otetog u martu 1978. Njegovo telo pronađeno je dva dana kasnije u vozilu u centru Rima.

1981. Bobi Sends (Bobby Sands) prvi je od 10 pripadnika Irske republikanske armije umro u zatvoru Mejz u Severnoj Irskoj od posledica štrajka glađu.

1990. U Bonu su počeli razgovori ŠSR, SAD, Velike Britanije, Francuske i dveju nemačkih država o ujedinjenju Nemačke.

1993. Umro je američki pisac i intelektualac Irving Hou čije je najpoznatije delo "Svet naših očeva", studija o istočno-evropskim Jevrejima imigrantima u Sjedinjenim Američkim Državama.

1999. Indonezija i Portugal potpisale su dokument kojim je priznata nezavisnost Istočnog Timora.

1999. NATO avijacija je između Kačanika i Uroševca usred dana gađala konvoj 'Lekara sveta' - vidno obeležen znacima Crvenog krsta i grčkim zastavama - koji je prevozio pomoć prištinskom Kliničko-bolničkom centru prikupljenu u Grčkoj, a samo pukim slučajem nije nastradao niko od trojice lekara i trojice vozača kamiona.

1999. Na severu Albanije srušio se američki helikopter AH-64 tipa 'apač' i oba pilota su poginula, a NATO je saopštio da se nesreća dogodila zbog kvara motora tokom 'rutinske vežbe'. To nije razvejalo sumnje da je 'kvar' posledica dejstva protivvazdušne odbrane Vojske Jugoslavije i da je isti uzrok krajem aprila srušio još jedan 'apač', takođe u Albaniji. 'Apači', gromoglasno najavljeni kao 'ubice tenkova', nisu ni upotrebljeni u NATO agresiji na Jugoslaviju.

2001. Pripadnici pobunjeničke grupe UNITA su u Angoli kidnapovali 51 dečaka i 9 devojčica iz internata za ratnu siročad koji se nalazi izvan Kaksita, severo-istočno od Luande. Prilikom pobune, poginulo je oko 200 civila.

2002. Francuski predsednik Žak Širak (Jacques Chirac) osvojio je 82 odsto glasova u drugoj rundi izbora u kojem su Francuzi birali između njega i krajnjeg desničara Žan Mari Le Pena (Jean-Marie), što je najubedljivija pobeda u istoriji predsedničkih izbora u Francuskoj.

2003. Ruanda je oslobodila više od 22.000 zatvorenika, koji su uglavnom bili umešani u masakr koji je 1994. počinila Hutska milicija, kada je ubijeno oko 800.000 etničkih Tutsija i umerenih Huta. U zatvoru je ostalo oko 80.000 ljudi, gde većina čeka suđenje.

2003. Umro je Valter Sisulu, jedan od veterana u borbi protiv belaca koji su manjina u Južnoj Africi i dugogodišnji prijatelj i mentor Nelsona Mendele, najpoznatijeg borca protiv aparthejda.

2004. U aukcijskoj kući "Sotbi" u Njujorku Pikasova slika "Dečak sa lulom" postigla je cenu od 104.168.000 dolara, što je apsolutni svetski rekord u aukcijskoj prodaji slika.

2005. Na parlamentrnim izborima u Velikoj Britaniji Laburistička partija Tonija Blera osvojila je apsolutnu većinu u britanskom parlamentu, a premijer Toni Bler treći uzastopni mandat.

2012. U Japanu je počeo proces zatvaranja poslednjeg aktivnog nuklearnog reaktora, od 50 koliko ih je radilo u zemlji do katastrofe u Fokušimi 2011. godine.