Istorija - by Katarina74

[Katarina74]

Dogodilo se na dan - 4 jun.


1133. Nemački kralj Lotar II krunisan je za rimskog cara tokom pohoda na Rim, koji je preduzeo da u Rim vrati prognanog papu Inoćentija II.

1783. Francuski pronalazači braća Etjen i Žozef Mongolfje prvi put su javno demonstrirali letenje balonom punjenim zagrejanim vazduhom.

1798. Umro je italijanski avanturista Djakomo Djirolamo Kazanova de Seingal (Giacomo Girolamo Casanova, Seingalt), sinonim latinskog ljubavnika, jedna od najkoloritnijih ličnosti Evrope 18. veka. Tokom burnog života bio je učenik verske škole, sekretar kardinala, venecijanski pomorski oficir, opat, kockar, alhemičar, violinista, špijun, bibliotekar. Njegovi 'Memoari' su dragocena slika evropskog društva epohe u kojoj je živeo.

1831. Belgijski Kongres proglasio je princa Leopolda iz dinastije Saks-Koburg za prvog monarha nezavisne Belgije.

1859. Rođen je srpski slikar Paja Jovanović, predstavnik akademskog realizma, član Srpske akademije nauka i umetnosti, prvi srpski slikar koji je stekao evropsku reputaciju ("Seoba Srba","Proglašenje Dušanovog zakonika", "Takovski ustanak"). Najveći deo života proveo je u Beču u kojem je i umro 1957. Bio je izvanredan poznavalac slikarskog zanata i inspirisao se srpskom nacionalnom istorijom. Naslikao je velike ikonostase u Sabornoj crkvi u Novom Sadu i u crkvi u Dolovu i portretisao više vladara i crkvenih dostojanstvenika.

1867. Rođen je finski maršal i državnik Karl Gustav Emil fon Manerhajm, predsednik Finske od 1944. do 1946. Prema njegovoj zamisli izgrađena je između dva svetska rata "Manerhajmova linija" odbrane prema SSSR duž sovjetsko-finske granice.

1878. Velika Britanija je sa Otomanskim carstvom sklopila tajni sporazum protiv Rusije, na osnovu kojeg je Britanija okupirala Kipar, a zauzvrat se obavezala da pomogne Turcima u slučaju ruskog napada.

1884. Rođen je srpski pisac Milutin Uskoković, autor lirskog temperamenta, u čijim se delima sukobljavaju romantizam i moderno shvatanje sveta. Završio je prava u Beogradu i doktorirao u Ženevi. Prilikom povlačenja srpske vojske u Prvom svetskom ratu 1915. izvršio je samoubistvo. Pokušao je da stvori beogradski društveni roman, ulazeći u dramatične sudare ličnosti s gradskom sredinom, ali je više prikazivao unutrašnja stanja intelektualaca nego kompleksnu sliku vremena. Dela: romani 'Došljaci', 'Čedomir Ilić', zbirka pripovedaka 'Kad ruže cvetaju', crtice 'Pod životom', 'Vitae fragmenta'.

1916. Kod Ljvova, u Prvom svetskom ratu počela je ofanziva ruskog generala Alekseja Brusilova, koja je značajno olakšala položaj saveznika na zapadnom fronut i u Italiji. Brusilov je u avgustu potukao trupe sila Osovine i zarobio oko 400.000 vojnika.

1920. U dvorcu Trijanon kod Pariza sile Antante su posle Prvog svetskog rata potpisale mirovni ugovor sa Mađarskom i oduzele joj teritorije koje je držala u okviru Austro-Ugarske. Oko 3,5 miliona Mađara ostalo je izvan matične zemlje, najviše u Rumuniji.

1941. U egzilu u Holandiji umro je Fridrih Vilhelm II, pruski kralj i nemački car (1888-1918). Sprovodio je politiku ekspanzije Nemačke preko Balkana na Bliski i Srednji istok i učvršćivanja kolonijalnih poseda. U novembru 1918. primoran je da abdicira.

1941. Nemačka i Nezavisna Država Hrvatska su se na sastanku u Zagrebu u Drugom svetskom ratu dogovorile o iseljavanju u Srbiju oko 200.000 Srba. Bilo je to u duhu hrvatske rasističke težnje da prekrštavanjem i prisilnim iseljavanjem Srba i fizičkom likvidacijom Srba, Jevreja i Roma od NDH stvori etnički čistu državu.

1942. Počela je četvorodnevna bitka za pacifička ostrva Midvej, u kojoj su Amerikanci naneli prvi ozbiljan poraz Japancima u Drugom svetskom ratu.

1943. Vojnim pučem zbačen je sa vlasti predsednik Argentine Ramon Kastiljo.

1944. Osma britanska i Peta američka armija ušle su u Rim u Drugom svetskom ratu. Nemački komandant u Italiji feldmaršal Albert Keserling (Kešerling) odustao je od odbrane Rima, ali savezničke armije nisu iskoristile trenutak da nastave napredovanje i zadaju odlučujući udarac nemačkim trupama, već su im omogućile predah.

1946. General Huan Peron izabran je za predsednika Argentine. Oboren je s vlasti vojnim pučem 1955, nakon čega je živeo u egzilu. U zemlju se vratio 1973, kada je formirana peronistička vlada Hektora Kampore i ponovo je izabran za predsednika. Posle njegove smrti 1974. položaj predsednika preuzela je njegova supruga Izabela Peron.

1970. Pacifička kraljevina Tonga, dotad britanski protektorat, stekla je nezavisnost i ušla u sastav Britanskog komonvelta.

1971. Umro je mađarski filozof Djerđ Lukač (Gyorgy Lukacs), protagonista 'zapadnog marksizma'. U mladosti je u 'nemarksističkom periodu' napisao 'Istoriju razvoja moderne drame' i eseje 'Duša i oblici'. Član Komunističke partije Mađarske postao je 1918, a u vreme Sovjetske Republike Mađarske 1919. komesar za prosvetu. Iz tog perioda potiču ogledi sabrani pod naslovom 'Istorija i klasna svest', koji su znatno uticali na obnovu marksističke misli u zapadnoj Evropi posle Drugog svetskog rata. Posle poraza mađarske revolucije emigrirao je u Austriju, a 1929. u ŠSR, gde je do 1931. radio u Institutu Marks-Engels. Do 1933. u Nemačkoj je predvodio književnu grupu pisaca-komunista, posle čega je do 1945. ponovo bio u Moskvi, gde je napisao studiju 'Mladi Hegel'. Po povratku u otažbinu bio je profesor Budimpeštanskog univerziteta, a 1956. ministar u vladi Imre Nađa (Nagy), posle čijeg pada je lišen profesije, uklonjen iz Akademije nauka i interniran. Od 1957. do smrti 1971. povukao se iz javnog života. Ostala dela: 'Razaranje uma', 'Egzistencijalizam ili marksizam', 'Estetika', 'Ontologija društvenog bića'.

1989. Kineske vlasti su tenkovima rasturile studentske demonstracije na pekinškom trgu Tjenanmen na kojima je tražena demokratizacija zemlje. Prema zvaničnim podacima poginulo je 300 ljudi, a 7.000 je povređeno, a prema izveštajima većine svetskih medija poginulo je više hiljada ljudi.

1989. Na prvim višepartijskim izborima u Poljskoj, nakon skoro 50 godina, opoziciona koalicija i alternativni sindikalni pokret "Solidarnost" nadmoćno su pobedili vladajuće komuniste, što je označilo kraj komunizma i sovjetske prevlasti u Poljskoj. Vođa "Solidarnosti" Leh Valensa u decembru 1990. postao je predsednik Poljske.

1989. Gasovod pored Tranšibirske pruge je eksplodirao i zapalio dva putnička voza, u kojima je poginulo 575 ljudi.

1991. Komunistička vlada Fatosa Nanoa u Albaniji podnela je ostavku nakon 20-dnevnog generalnog štrajka.

1993. Savet bezbednosti UN odobrio je slanje naoružanih trupa u Bosnu radi zaštite šest "zona bezbednosti" (Sarajevo, Tuzla, Žepa, Srebrenica, Goražde i Bihać) sa ovlašćenjem da upotrebe oružje, a u slučaju potrebe, odobreno je dejstvo NATO avijacije.

1996. Evropska raketa "Arijana 5" eksplodirala je 40 sekundi posle lansiranja.

2000. U zemljotresu na indonežanskom ostrvu Sumatra poginulo je više od 100 ljudi.

2003. Hrvatska vlada je na šest meseci suspendovala vizni režim za građane Srbije i Crne Gore, koji je bio na snazi oko 12 godina.

2003. Na izborima u Togou predsednik Gnasingbe Ejadema osvojio je novi petogodišnji mandat. Na čelo države došao
je vojnim udarom 1967. i važi za afričkog lidera koji najduže vlada.

2004. U Rimu je umro poznati italijanski komičar Nino Manfredi (84), poslednji od čuvene četvorke italijanskih komičara koju su činili još Toto, Vitorio Gasman i Alberto Sordi.

2006. Pobedom na predsedničkim izborima, bivši predsednik Alan Garsia vratio se na politicku scenu Perua, nakon što je njegova vlada 80-gih godina svoj mandat završila ekonomskim krahom, nasiljem pobunjenika i optužbama za zloupotrebu položaja.

[Katarina74]

Dogodilo se na dan - 5. jun


632 - U Medini je umro Abul Kasim Muhamed, osnivač islama, monoteističke religije zasnovane na "Kuranu". Sproveo je političko i
versko ujedinjenje Arapa i time stvorio osnovu za njihovu vojno-političku i kulturnu ekspanziju prema Istoku i prema Zapadu.

1695 - Umro je holandski astronom, matematičar i teorijski fizičar Kristijan Hajgens. Otkrio je 1655. Saturnov prsten i jedan njegov satelit, objasnio način prostiranja svetlosti (Hajgensov princip) i konstruisao časovnik sa klatnom.

1723. Rođen je škotski ekonomista Adam Smit (Smith), najpoznatiji predstavnik engleske klasične političke ekonomije uz Dejvida Rikarda (David Ricardo), čija se teorija o podeli rada u ekonomskoj literaturi smatra klasičnom. Nameravao je da izgradi jedinstven sistem koji bi obuhvatio sve ljudske delatnosti, ali je napisao samo dva rada - iz etike 'Teoriju moralnih osećanja' i ekonomsko delo u pet knjiga 'Istraživanje o prirodi i uzrocima bogatstva naroda'. Naglašavao je da u etici vlada altruizam, a u ekonomiji egoizam. Detaljno je prikazao istoriju nastanka novca, analizirao vrednost i raspodelu najamnine, profita i rente, akumulaciju kapitala i razliku između proizvodnog i neproizvodnog rada. Prihvatio je i razvio teoriju radne vrednosti, ali je za razliku od Rikarda smatrao da vrednost robe određuje količina utrošenog odnosno potrebnog rada samo u pretkapitalističkoj privredi. Izraziti je pristalica ekonomskog liberalizma i protivnik merkantilizma, čemu je posvetio jednu od pet knjiga 'Bogatstva naroda'.

1809 - Umro je engleski političar i pisac Tomas Pejn, autor dela "Zdrav razum" i "Američka kriza" u kojima je podržao "Deklaraciju nezavisnosti" američkih kolonija.

1810 - Rođen je nemački kompozitor Robert Šuman, jedan od najznačajnijih i najuticajnijih predstavnika muzičkog romantizma ("Koncert u a-molu za klavir i orkestar", koncerti za klavir, koncerti za violončelo, ciklusi solo pesama).

1819. Rođen je engleski astronom i matematičar Džon Kauč Adams (John Couć), profesor Univerziteta u Kembridžu, koji je 1845, na osnovu nepravilnosti u kretanju Urana, prvi odredio putanju i približan položaj dotad nepoznate planete Neptun. Otkriće nije blagovremeno objavio, pa je slava za otkriće Neptuna 1846. pripala francuskom astronomu Irbenu Leverjeu (Urbain Le Verrier).

1826. Umro je nemački kompozitor Karl Marija Fridrih Ernst fon Veber (Carl Maria Friedrić, von Weber), tvorac nemačke romantične opere. Komponovao je i orkestarske kompozicije, kamernu muziku, kantate, horsku muziku. Vodio je opere u Pragu i Drezdenu, a radio je i u Londonu, gde je umro. Dela: opere 'Čarobni strelac', 'Eurijante', 'Ribecal' (nedovršena), 'Silvana', 'Abu Hasan', 'Oberon', koncerti, 'Koncertni komad za klavir i orkestar', klavirski 'Poziv na igru', 'Koncertino za klarinet i orkestar'.

1827. Turske snage su zauzele Akropolj i ušle u Atinu.

1837. Srpski knez Miloš Obrenović postavio je prve ekonome (agronomi) čiji je zadatak bio da savetuju seljake i nastoje da svaki od njih zaseje određenu količinu pšenice, ovsa, ječma, kukuruza, krompira.

1869 - Rođen je američki arhitekta Frenk Lojd Rajt. Prvi je u SAD upotrebio armirani beton i industrijski građevinski materijal. Konstruisao je niz građevina, uključujući Gugenhajmov muzej u Njujorku i hotel "Imperijal" u Tokiju.

1871 - Austrougarski car Franc Jozef I objavio je odluku o ukidanju Vojne krajine koja je sprovedena 1873. godine. Krajina je predstavljala austrijski granični pojas prema Turskoj, nakon uspostavljanja dvojne Austro-Ugarske monarhije (1867), kada je uvedena opšta vojna obaveza, izgubila je vojni značaj.

1873. Pod pritiskom Britanaca, sultan Zanzibara Said bin Bargaš zatvorio je zanzibarsko tržište robova.

1876 - Umrla je francuska književnica Žorž Sand, preteča feminizma, autor sentimentalnih, socijalnih i seoskih romana i priča ("Indijana", "Lelija", "Đavolja bara", "Majstori trubači", "Povest mog života"). Ostavila je i obimnu prepisku i memoare.

1878. Rođen je meksički revolucionar Fransisko Pančo Vilja (Francisco Panćo Villa), koji je predvodio seljački pokret u Meksičkoj revoluciji od 1910. do 1917. Ubili su ga 1923. politički protivnici u mestu Idalgo del Paral u meksičkoj državi Čivava. Proglašen je 1966. za meksičkog nacionalnog junaka.

1883. Rođen je engleski ekonomista Džon Majnard Kejnz (John Maynard Keynes), tvorac tzv. kejnzijanske ekonomije, za koga je vezana celokupna savremena makroekonomija Zapada. Profesor na Univerzitetu u Kembridžu postao je 1908, a urednik uticajnog ekonomskog časopisa 'Ikonomik džornel' (Economic Journal) 1912. Glavnim delom 'Opšta teorija zaposlenosti, kamate i novca' zadao je snažan udarac tradicionalnoj mikroekonomiji koja se uglavnom bavila tržištem, cenama i raspodelom i orijentisao na istraživanje makroekonomskih veličina, posebno nivoa zaposlenosti. Pokazao je da kapitalistička privreda preko tržišnog mehanizma ne stvara automatski punu zaposlenost i da je neophodna intervencija države radi izvlačenja iz nezaposlenosti i kriza. Preporučivao je uglavnom mere kreditne politike (smanjenje kamatne stope radi oživljavanja privatnih investicija), poreske politike (smanjenje poreza radi povećanja ukupne efektivne tražnje, preraspodelu nacionalnog dohotka u korist radnih slojeva) i mere u sferi direktnih proizvodnih funkcija države (javni radovi). Ostala dela: 'Ekonomska posledica mira', 'Rasprava o novcu', 'Revizija mirovnog ugovora', 'Traktat o novčanoj reformi', 'Sredstva ka prosperitetu'.

1883 - Francuska je uspostavila potpunu kontrolu nad Tunisom, njenim protektoratom od 1881. Tunis je stekao nezavisnost 1956.

1887. Rođen je srpski lekar Kosta Todorović, stručnjak za zarazne bolesti, profesor Beogradskog univerziteta, član Srpske akademije nauka i umetnosti i Nacionalne akademije za medicinu u Parizu. Napisao je više od 150 radova na srpskom i stranim jezicima. Značajan je i njegov rad na bibliografiji jugoslovenskih publikacija iz mikrobiologije, imunologije, epidemiologije i higijene. Dela: 'Udžbenik akutnih i infektivnih bolesti', 'Priručnik za lečenje tuberkuloznog meningitisa'.

1898. Rođen je španski pisac, muzičar i slikar Federiko Garsija Lorka (Federico Garcia Lorca), jedan od najvećih liričara 20. veka, čija je poezija krik protiv dehumanizacije i društvenih nepravdi. Njegove pesme, natopljene sveobuhvatnim osećanjem smrti i stradanja, iskazane su duboko samosvojnim jezikom, premda po formi bliskom nadrealističkom modelu. Zbog toga što je njegova poezija - puna nežnosti i sukoba južnjačke krvi s ljubavlju i smrću - crpla snagu s tla Andaluzije, nazvali su ga 'andalužanski slavuj'. Višestruko obdaren, bio je omiljen za života, a posle tragične smrti - streljali su ga frankisti 1936. u Visnaru kod Granade - postao je najčitaniji svetski pesnik. Dela: zbirke pesama 'Ciganski romansero', 'Pesnik u Njujorku', 'Knjiga pesama', 'Pesme', 'Tamaritski divan', poema 'Kante Hondo', tužbalica 'Plač za Ignasijom Sanćesom Mehijasom', drame 'Leptirove čarolije', 'Marijana Pineda', 'Čudesna obućarka', 'Don Kristobalovo malo pozorište', 'Ljubav don Perlimplina', 'Belise u njihovom vrtu', 'Donja Rosita neudata', 'Krvava svadba', 'Jerma', 'Dom Bernarde Albe'.

1916. Britanski feldmaršal irskog porekla Horejšo Herbert Kičiner (Horatio, Kitćener), ministar vojske Velike Britanije u Prvom svetskom ratu, nestao je u moru kad je brod u kojem je bio naleteo na minu pored Orknijskih ostrva na severu Škotske. Kao komandant britanske vojske u Egiptu ugušio je 1898. sudanski ustanak. U Burskom ratu od 1899. do 1902. kao vrhovni komandant britanskih trupa bezobzirno je pustošio zauzetu teritoriju u Južnoj Africi, što je izazvalo talas kritika u svetu.

1916 - Rođen je engleski biohemičar Frensis Henri Kompton Krik, dobitik Nobelove nagrade za medicinu 1962. Razjasnio je strukturu i oblik molekula dezoksiribonukleinskih kiselina i njihovu ulogu u prenošenju naslednih osobina.

1921 - Rođen je indonežanski general i diktator Suharto. Uz pomoć vojske 1967. je postao premijer preuzevši ingerencije i šefa države Ahmeda Sukarna. Od 1968. je predšednik Indonezije do 1998. kada je pod pritiskom studentskih demonstracija i nemira bio prinuđen da podnese ostavku.

1928. Rođen je engleski filmski i pozorišni reditelj Toni Ričardson (Tony Rićardson), koji je radikalno uticao na izmenu rediteljskog stila u britanskom pozorištu. Kao filmski autor blizak je 'slobodnom filmu' početkom šezdesetih godina 20. veka, kad se uglavnom bavio socijalnim temama iz života britanske radničke klase. Potom je pođednako uspešno adaptirao za film književna dela. Filmovi: 'Osvrni se u gnevu', 'Zabavljač, 'Svetilište', 'Ukus meda', 'Usamljenost trkača na duge staze', 'Tom Džons' (Oskar), 'Gospođica', 'Mornar iz Gibraltara', 'Juriš lake konjice, 'Hamlet', 'Ned Keli'.

1929 - Margaret Bondfild je postavljena za ministra rada, prva žena član vlade u britanskoj istoriji.

1940 - Nemačke krstarice "Šarnhorst" i "Gnajsenau" su u Drugom svetskom ratu potopile britanski nosač aviona "Glorijus" i razarače "Ardent" i "Akasta". Poginulo je više od 1.500 ljudi.

1941 - Britanske snage i jedinice Slobodne Francuske su u Drugom svetskom ratu izvršile invaziju Sirije da bi sprečile osnivanje baza Sila osovine.

1942 - Japanske podmornice su u Drugom svetskom ratu bombardovale najveći australijski grad Sidnej.

1943 - Umro je srpski matematičar Mihajlo Petrović (Mika Alas), osnivač beogradske matematičke škole, profesor Univerziteta u Beogradu i član Srpske kraljevske akademije.

1945. Opunomoćenici vlada ŠSR, SAD, Velike Britanije i Francuske potpisali su u Berlinu Deklaraciju o preuzimanju vrhovne komande nad poraženom Nemačkom u Drugom svetskom ratu i njenoj podeli na četiri okupacione zone. Istočnu zonu preuzela je Crvena armija, južnu i srednju oblast američka, deo srednje oblasti i severne delove britanska, a francuskoj armiji pripali su Badenska i Sarska oblast i mali mostobran na desnoj obali Rajne prema Koblencu. Berlin je podeljen na četiri administrativna dela kojima su upravljali saveznički generali.

1946 - Umro je nemački pisac Gerhart Hauptman, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1912. ("Tkači", "Pred zoru", "Luda u Hristu Emanuel Kvint", "Dabrovo krzno", "Ifigenija u Delfima").

1947. Državni sekretar SAD Džorž Maršal (George Marshall) saopštio je plan o finansijskoj pomoći Evropi razorenoj u Drugom svetskom ratu. 'Maršalovim planom' obuhvaćeno je 16 zemalja, a ukupna suma pomoći od 1948. do 1952. iznosila je 15 milijardi dolara, od čega najviše Velikoj Britaniji, Nemačkoj, Francuskoj, Italiji, Austriji i Turskoj. Plan je uz ekonomsku imao i političko-vojnu ulogu - postao je jedan od bitnih elemenata NATO osnovanog 1949.

1954. Umro je srpski inženjer ruskog porekla Vladimir Farmakovski, profesor Beogradskog univerziteta, član Srpske akademije nauka, prvi mašinski inženjer akademik kod nas. Objavio je više od 50 naučnih i stručnih radova, uglavnom iz oblasti lokomotiva. Dela: 'Prilog teoriji isticanja vode iz reakcionih turbina', 'Promena stanja u cilindru parne mašine za vreme punjenja cilindra', 'Raspored grejne površine lokomotivskog kotla na peć i cevi', 'Prstenasti pregrejači pare lokomotivskih kotlova'.

1965. Stejt dipartment je prvi put javno priznao da kopnene snage SAD učestvuju u borbama u Južnom Vijetnamu.

1967. Počeo je šestodnevni rat Izraela sa arapskim zemljama u kojem su Egipat, Sirija i Jordan do nogu potučeni. Izrael je zauzeo ceo Jerusalim, zapadnu obalu Jordana, strateški važnu Golansku visoravan, pojas Gaze i čitavo Sinajsko poluostrvo sa obalom Sueckog kanala i bogatim nalazištima nafte.

1968. Američkog senatora Roberta Kenedija (Kennedy), koji je sutradan podlegao povredama, u Los Anđelesu je hicima iz revolvera smrtno ranio Palestinac Sirhan Sirhan.

1972. U Stokholmu je počela prva konferencija Ujedinjenih nacija posvećena problemima zaštite i unapređenja čovekove okoline. Na predlog jugoslovenske delegacije, 5. jun je proglašen Svetskim danom čovekove okoline.

1975. Suecki kanal je ponovo otvoren za međunarodni saobraćaj, izuzev za Izrael, i brodovi su prošli kroz njega prvi put od izraelsko-arapskog rata 1967.

1980. Umro je italijanski političar Djorđo Amendola (Giorgio), jedan od osnivača moderne Italije, član najužeg rukovodstva Komunističke partije Italije. Osuđen je 1932. na pet godina progonstva, koje je proveo u Tunisu uređujući jedan antifašistički list. S prvacima ostalih većih italijanskih partija potpisao je 1941. u Marseju antifašistički pakt koji je postao osnova Komiteta za nacionalno oslobođenje Italije u kojem je bio predstavnik komunista. Sa Alesandrom Pertinijem (Alešandro) rukovodio je u Drugom svetskom ratu pokretom otpora. Jedan je od ideologa evrokomunizma i pobornik 'istorijskog kompromisa' komunista i ostalih demokratskih snaga. Dela: 'Demokratija u Mesođornu', 'Radnička klasa i demokratski program'.

1986 - Uprkos optužbama da je kao nacistički oficir u Drugom svetskom ratu odgovoran za zločine u Jugoslaviji i Grčkoj, bivši generalni sekretar UN Kurt Valdhajm izabran je za predsednika Austrije. Bojkotovao ga je gotovo ceo svet.

1993 - U svom pariskom stanu ubijen je Rene Buske, šef francuske policije za vreme nacističke okupacije zemlje u Drugom svetskom ratu.

1993. U Liberiji je masakrirano bezmalo 600 izbeglica, za šta su optužene vladine snage.

1995. Sin nemačkog ratnog zločinca Adolfa Ajhmana (Eićman) izjavio je, prekinuvši ćutanje porodice, da je vešanje njegovog oca u Izraelu 1962. bilo opravdano, u svetlu patnji koje je izazvao kao neimar nacističkog genocida u Drugom svetskom ratu u kojem je ubijeno šest miliona Jevreja.

1995 - Grupa američkih marinaca uspešno je okončala akciju spašavanja kapetana Skota O'Grejdija, čiji je avion F-16 šest dana ranije u severozapadnoj Bosni oborila vojska bosanskih Srba.

1998 - Umro je nigerijski general Sani Abača, a vlast je preuzeo general Abdulsalam Abubakar, deveti vojni šef države u istoriji Nigerije.

1999. Minobacačkom vatrom s teritorije Albanije ubijeno je petoro radnika Zdravstvenog centra u Prizrenu - jedna žena i četiri muškarca - čije je vozilo pogođeno nadomak šiptarskog sela Planeja u koje su se uputili radi pružanja hitne medicinske pomoći povređenima.

2000. Predsednik SAD Bil Klinton (Bill Clinton) se kao prvi lider neke od značajnijih zapadnih zemalja obratio poslanicima ruske Državne dume (parlamenta).

2001 - Briselski sud proglasio je krivim i zatražio doživotnu robiju za četiri osobe, među kojima dve opatice, zbog zločina pocinjenih u Ruandi. Savet ministara Ruande saopštio je krajem 2000. da je u toj zemlji 1994. ubijeno više od milion ljudi.

2001 - U jednoj školi u Ikedi (Japan) mentalni bolesnik usmrtio je nožem osam učenika, a 15 nastavnika i učenika ranio. To je najveće masovno ubistvo u toj zemlji od 1995. kada je od trovanja gasom u podzemnoj železnici u Tokiju 1995. umrlo 12, a hiljade osetilo poledice trovanja.

2002. Islamski terorista samoubica ubio je na severu Izraela najmanje 17 ljudi, uključujući 13 izraelskih vojnika.

2003. U poslednjem izveštaju Savetu bezbednosti UN pre nego što se povukao s funkcije šefa tima svetske organizacije u Iraku, Hans Bliks (Blix) je saopštio da nisu pronađeni dokazi da je Irak obnovio programe za proizvodnju oružja za masovno uništenje.

2004. Umro je američki državnik Ronald Regan (Reagan), predsednik SAD od 1981. do 1989, u mladosti filmski glumac. Kao 40. američki predsednik znatno je doprineo okončanju ere hladnog rata sa Sovjetskim Savezom.

2004 - Predsednik Kine Hu Đintao doputovao je u posetu Poljskoj. To je prva poseta nekog šefa kineske države Varšavi posle 55 godina.

2006 - Francuskinja Rafaela le Guvelo je prva osoba koja je prešla Indijski okean na dasci. Ona je provela 60 dana na specijalno dizajniranoj dasci, dugačkoj sedam metara.

2009 - Danci su se na referendumu izjasnili za promenu ustava koja će omogućiti da ženski naslednici krune imaju ista prava kao i muški nas lednici za dolazak na tron.

2010 - U predgrađu Zagreba ranjen je odbegli pripadnik zemunskog klana Sretko Kalinić. Na njega je pucao Miloš Simović, pripadnik istog klana. Oni su u odsustvu osuđeni na višedecenijske kazne zatvora zbog učešća u ubistvu premijera Srbije Zorana Đinđća. Kalinića su hrvatske vlasti izručile Srbije, a Simović je uhapšen u pokušaju da ilegalno pređe iz Hrvatske u Srbiju.

[Katarina74]

Dogodilo se na dan - 6. jun


1599. Rođen je španski slikar Dijego Rodriges de Silva i Velaskes (Diego Rodriguez, y Velasquez), jedan od najvećih u istoriji slikarstva, dvorski slikar španskog kralja Felipea IV. Dela poput ''Predaje Brede'', ''Prelje'', ''Dvorske dame'', portreta članova kraljevske porodice, dvorskih luda, ljudi iz naroda, neuporedivo su svedočanstvo njegove genijalnosti, vremena i društva u kojem je živeo. Ekstatični barok i misticizam svojeg doba prevladao je duhom kritičkog realizma, zdravim, logičnim, osetljivo-racionalnim odnosom prema stvarnosti. Njegove slike odlikuje oštrina posmatranja, pronicljiva analiza, traganje za psihološkom suštinom, dubok humanizam, majstorstvo forme, uravnotežena kompozicija bazirana na ortogonalnom sistemu, izuzetna vrednost boje, svetlost, fluid vazduha. Njegovo slikarstvo označava trenutak ponovnog otkrivanja prirode i anticipacija je modernog sveta.

1606. Rođen je francuski dramski pisac Pjer Kornej. Jedan je od najznačajnijih predstavnika klasicizma u evropskoj književnosti, a njegova drama "Sid" smatra se prvom velikom dramom francuskog klasicizma.

1654. Abdicirala je švedska kraljica Kristina pod optužbama za rasipništvo i razuzdanost, a na presto je došao Karl X Gustav. Kraljica je ostatak života provela po kulturnim centrima Evrope, a sahranjena je (1689) u crkvi Svetog Petra u Rimu.

1683. U Oksfordu, u Engleskoj otvoren je prvi javni muzej u svetu "Ešmolien".

1799. Rođen je ruski pisac Aleksandar Sergejevič Puškin, začetnik ruskog realizma, jedan od najvećih liričara svetske književnosti, čiju poeziju odlikuju osećajnost, mera, dovršenost i krajnja jednostavnost izraza. Ljubavni motivi, dominantni u njegovoj poeziji bogatoj muzičkim, likovnim i psihološkim elementima, povremeno se smenjuju s patriotskim i revolucionarnim motivima. Bio je novator u pogledu jezika, stila i sadržaja. Poreklom iz stare, ali osiromašene plemićke porodice, pesnik buntovnog duha bio je često na udaru cenzora, a zbog stihova posvećenih slobodi prognan je iz prestonice na jug Rusije. Umro je u 38. godini od rana zadobijenih u dvoboju s jednim francuskim avanturistom, čemu su prethodile spletke najviših krugova ruskog društva. Dela: romani u stihovima ''Evgenije Onjegin'', ''Grof Nulin'', ''Kućica u Kolomni'', drame ''Boris Godunov'', ''Rusalka'', prozna dela ''Pikova dama'', ''Kapetanova kći'', ''Egipatske noći'', ''Pripovetke pokojnog Ivana Petroviča Belkina'', male tragedije u stihovima ''Gozba za vreme kuge'', ''Vitez-tvrdica'', ''Kameni gost'', ''Mocart i Salijeri'', poeme ''Cigani'', ''Poltava'', ''Bronzani konjanik'', ''Gavrilijada'', ''Ruslan i Ljudmila'', ''Kavkaski zarobljenik'', bajke u stihovima ''Bajka o caru Saltanu'', ''Bajka o ribaru i ribici'', ''Bajka o popu i sluzi njegovom Baldi''.

1801. Mirovnim sporazumom u Badahozu završen je šestogodišnji rat između Španije i Portugala. Portugalija je izgubila deo teritorije istočno od reke Gvadijane.

1861. Umro je italijanski državnik grof Kamilo Benso Kavur, prvi premijer ujedinjene Italije (1861). Jedan je od osnivača lista "Il risorđimento" (1847) u kojem se zalagao za ustavne reforme i oslobađanje Italije od austrijske dominacije.

1868. Rođen je engleski polarni istraživač, pomorski kapetan Robert Falkon Skot (Falcon Scott), šef ekspedicije koja je u januaru 1912. stigla na Južni pol, četiri sedmice posle norveškog istraživača Ruala Amundsena (Roald), koji je prvi izveo takav podvig. On i ostala četiri člana ekspedicije umrla su pri povratku i detalji tragičnog putovanja rekonstruisani su zahvaljujući njegovom dnevniku ''Skotova poslednja ekspedicija''. Izveštaj o prvoj britanskoj ekspediciji na Antartiku od 1901. do 1904.tokom koje je otkrio Zemlju Edvarda VII (Edward) - opisao je u knjizi ''Putovanje brodom 'Diskaveri'''.

1871. Nemačka je anektirala Alzas, nakon poraza Francuske u francusko-pruskom ratu.

1875.Rođen je nemački pisac Tomas Man (Thomas Mann), predstavnik psihološkog romana, najznačajniji nemački prozni stvaralac u 20. veku, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1929. Posle dolaska nacista na vlast u Nemačkoj 1933. emigrirao je u Švajcarsku, a 1939. u SAD. Stvarao je pod uticajem Johana Volfganga Getea (Johann Wolfgang Goethe), Artura Šopenhauera (Sćopenhauer), Fridriha Ničea (Friedrić Nietzsće) i velikih ruskih pisaca 19. veka i za njegovo delo je najkarakterističnija opreka između života i duha. Udružujući racionalizam s najtananijom senzibilnošću, utro je put intelektualno-filozofskoj, sintetičkoj prozi. Likovi u njegovim delima - po pravilu umetnici i intelektualci širokog obrazovanja i pronicljivog duha, precizni analitičari sopstvene ličnosti, okoline i duha epohe - kreću se između čežnje za trivijalnim i stvarnih vrednosti. Dela: romani ''Budenbrokovi'', ''Čarobni breg'', ''Kraljevsko visočanstvo'', ''Lota u Vajmaru'', ''Doktor Faustus'', ''Ispovesti varalice Feliksa Krula'', ''Izabranik'', tetralogija ''Josif i njegova braća'', pripovetke i novele ''Smrt u Veneciji'', ''Tonio Kreger'', ''Mario i mađioničar'', ''Zamenjene glave'', ''Zakon'', ''Prevarena'', eseji ''Duhovno plemstvo'', ''Staro i novo'', kulturno-filozofske i istorijske studije ''Fridrih i velika koalicija'', ''Razmatranja jednog nepolitičara''.

1901. Rođen je indonežanski državnik Ahmed Sukarno, prvi predsednik Indonezije, pod čijim je rukovodstvom zemlja stekla nezavisnost, jedan od lidera pokreta nesvrstanosti. Osnovao je 1927. Nacionalnu partiju Indonezije. Kolonijalne holandske vlasti uhapsile su ga 1929. zbog nacionalističke politike i zabranile partiju, koju je nastavio da vodi 1931. po izlasku s robije. Ponovo je uhapšen 1933. i bio interniran do japanske okupacije Indonezije u Drugom svetskom ratu 1942, posle čega je, u interesu nacionalnooslobodilačkog pokreta, bio lojalan japanskim vlastima. Postao je šef države posle proglašenja Indonežanske republike 1945. Holandija nije priznala tu vladu i uhapsila ga je krajem 1948, a na vlast se vratio posle potpisivanja indonežansko-holandskog sporazuma u junu 1949. Doživotnim predsednikom proglašen je 1963, ali je lišen svih funkcija 1967, dve godine posle vojnog udara generala Suharta.

1903. Rođen je jermenski kompozitor Aram Iljič Hačaturijan, autor blistave ''Igre sabalja'', čije je stvaralštvo zasnovano na jermenskoj narodnoj muzici. Njegovo delo krase bogata ritmika i raskošne instrumentalne boje. Dela: baleti ''Gajane'', ''Spartak'', koncerti za klavir, koncerti za violinu, simfonije, kamerna muzika.

1933. U Nju Džersiju je otvoren prvi auto bioskop, koji je mogao da primi 400 automobila.

1944. Savezničke snage u Drugom svetskom ratu iskrcale su se u Normandiji u najvećem desantu u istoriji, nazvanom "Dan D".

1948.Umro je franucuski hemičar i industrijalac Luj Limijer (Louis Lumiere), pionir svetske kinematografije, koji je s bratom Ogistom (Auguste) napravio prvu filmsku kameru i osnovao u Lionu fabriku za izradu fotografskog materijala. Braća su izumela postupak snimanja u prirodnim bojama i u pariskoj kafani ''Gran kafe'' priredila 28. decembra 1895. prvu filmsku predstavu u svetu (''Ulazak voza u stanicu'', ''Radnici izlaze iz fabrike'').

1949. Objavljena je knjiga Džordža Orvela "1984", vizija sveta kojim vlada Veliki Brat.

1954. Prenosom manifestacije "Festival cveća" iz Švajcarske počela je rad Evrovizija, televizijska mreža evropskih zemalja.

1956.Rođen je švedski teniser Bjorn Borj (Borg), petostruki pobednik turnira u Vimbldonu, najprestižnijeg teniskog ''gren slem'' takmičenja.

1961. Umro je švajcarski psihijatar Karl Gustav Jung, začetnik kompleksne psihologije u kojoj se razlikuju dva sloja podsvesnog - individualno i kolektivno ( "Psihološki tipovi", "Psihologija i religija", "Simbolika duha", "Studija o arhetipovima").

1967. Egipat je zatvorio Suecki kanal, dan posle izbijanja izraelsko-arapskog rata.

1968. Umro je američki senator Robert Frensis Kenedi (Francis Kennedy), na koga je dan ranije pucao palestinski terorista Sirhan Sirhan. Nepunih pet godina pre toga, takođe u atentatu, ubijen je Robertov stariji brat, predsednik SAD Džon Kenedi (John). Od 1951. radio je u Kriminalističkom uredu Ministarstva pravde, a 1954. postao je član Stalnog senatskog istražnog potkomiteta. Od 1961. do 1964. bio je ministar pravde, posle čega je u državi Njujork izabran za senatora.

1972. U eksploziji u rudniku uglja u Rodeziji je poginuo 431 rudar.

1981. U najtežoj nesreći u istoriji železnice poginulo je najmanje 800 ljudi kad je sedam vagona pretrpanog putničkog voza iskliznulo iz šina i palo u reku Kosi u državi Bihar u Indiji.

1982. Izrael je počeo invaziju Libana u nastojanju da istera pripadnike Palestinske oslobodilačke organizacije.

1984. U sukobu vojske i ekstremističkih Sika koji su se zabarikadirali u kompleks "Zlatnog hrama" u Amricaru, prema indijskim vojnim izvorima poginulo je najmanje 250 Sika i 47 vojnika. Pojedini mediji su objavili da je poginulo oko 1.000 ljudi.

1985. Izrael je posle trogodišnje okupacije povukao veći deo snaga iz Libana, ali je zadržao granični pojas unutar te zemlje.

1994. Srušio se kineski avion koji je leteo na unutrašnjoj liniji iz turističkog centra Sijan. Poginulo je svih 160 putnika i članova posade.

1995. U Južnoj Africi je ukinuta smrtna kazna.

2000. Ferenc Madl postao je novi predsednik Mađarske.

2001. Poslanik Liberalnog saveza Vesna Perović postala je predsednica Skupštine Crne Gore, kao prva žena u istoriji Crne Gore izabrana na tu funkciju.

2001. Francuskinja Mari Bremont, za koju se verovalo da je najstarija osoba na svetu, umrla je u snu u 115-oj godini života.

2002. Indijske snage bezbednosti ubile su Mohameda Rafika Lonea, vođu islamske pobunjeničke grupe Harkat-ul-Džehadi, koja se bori za pripajanje indijske provincije Kašmir Pakistanu.

2003. Žena, bombaš samoubica, usmrtila je sebe i još najmanje 17 ljudi, ulazeći u autobus u ruskoj republici Osetija, koja se graniči sa Čečenijom.

2003. UN i Kambodža potpisale su ugovor o formiranju specijalnog suda u kome će se suditi vođama koji su 70-tih godina izvršili genocid nad Crvenim Kmerima.

2004. Nemački kancelar Gerhard Šreder prisustvovao je svečanom obeležavanju 60-godišnjice iskrcavanja savezničkih snaga u Normandiji. To je prvi put da i Nemačka učestvuje na takvoj proslavi.

2006. Umro je fotograf Arnold Njuman poznat po portretima na kojima su likovi okruženi predmetima koji evociraju njihovu profesiju (Igor Stravinski za klavirom, Pablo Pikaso pokraj svog platna). Fotografisao je, pored ostalih, glumicu Merlin Monro američkog predsednika Ronalda Regana. Jedna od najpoznatijih mu je fotografija pronacističkog nemačkog industrijalca Alfreda Krupa.

[Katarina74]

Dogodilo se na dan - 7. jun


1494 - Portugalija i Španija potpisale su sporazum u Tordesiljasu o podeli Novog sveta. Granicu je odredio papa Aleksandar VI da bi sprečio sukobe kolonijalnih sila. U 17. i 18. veku u borbu za kolonije umešali su se Englezi i Holanđani koji nisu poštovali papinu podelu.

1502 - Rođen Ugo Buonkompanjo, papa Grgur XIII od 1572. do 1585. Reformisao je Julijanski calendar (1582), koji je kasnije po njemu nazvan Gregorijanski.

1523 - Nakon pobede nad Dancima, Gustav Vasa proglašen je, kao Gustav I, kraljem Švedske. Time je ukinuta Kalmarska unija formirana 1397. između Švedske, Danske i Norveške.

1848. - Rođen je francuski slikar Pol Gogen (Paul Gauguin), jedan od najvećih slikara 19. veka, čiji je umetnički pogled izgrađen na protivstavu impresionističkom shvatanju. Slikarstvom je počeo da se bavi amaterski, a njegov postupak karakterišu pojednostavljeni oblici u čvrstoj konturi, široko tretirani planovi, bogata hromatska skala, jaki kontrasti boja, ukidanje perspektive. Tako nastala sintetička forma, mirna, robustna i monumentalna, natopljena je poezijom čiste čulnosti, a tema je najčesće egzotičan svet domorodaca tahićanskog ostrva Fatu-Iva, među kojima je dugo živeo. Bavio se i skulpturom. Snažno je uticao na razvoj ekspresionizma i formiranje fovizma. Najznačajnije slike je uradio tokom dva boravka na Tahitiju, gde je pobegao od civilizacije - 'Cheretanje', 'Dve devojke s Tahitija', 'Materinstvo', 'Beli konj', 'Plemkinja'... Na Tahitiju je otvoren muzej 'Pol Gogen'.

1848. - Umro je ruski književni kritičar i filozof Visarion Grigorjevič Belinski, osnivač ruske realističke estetike. Formulisao je teorijsku osnovu novog pravca u ruskoj književnosti nazvanog 'naturalna škola'. Nastojeći da kritici stvori filozofsku osnovu, proučavao je nemačku filozofiju. Književnost je posmatrao kao društvenu pojavu i razliku između nje i nauke video je u tome što pesnik 'misli u slikama' i, za razliku od naučnika, 'ne dokazuje istinu, već je pokazuje'. Žestoko se borio protiv vulgarnosociološkog pristupa i formulisao je sociološki akcentovane estetičke kriterijume na kojima su izgradili učenje Nikolaj Dobroljubov i Nikolaj Černiševski. Napisao je sjajne prikaze dela Aleksandra Puškina, Mihaila Ljermontova i Nikolaja Gogolja, a njegovo 'Pismo Gogolju' obrazac je preciznosti i oštrine kritičke misli. Dela: 'O ruskoj povesti i o povestima Gogolja', 'Književne maštarije', 'Junak naših dana', 'Pesme M. Ljermontova', 'Deoba poezije na rodove i vidove', 'Reč o kritici', 'Putovanja Čičikova ili Mrtve duše', 'I. A. Krilov', 'Dela Aleksandra Puškina'.

1861 - U američkom gradu Nju Orleansu izvedena je prva predstava striptiza.

1862 - SAD i Velika Britanija su potpisale sporazum o suzbijanju trgovine robljem.

1867. - Rođen je australijski pisac Henri Arčibald Larsen (Henry Arćibald), poznat kao Henri Arčibald Loson (Lawson), verni slikar australijskog kolorita. Putovao je kao mornar i rano počeo da piše pesme na proleterske teme. Dela: 'Kratke priče u prozi i stihu', 'Zemlja iz koje sam došao', 'Deca prašume', 'Kad sam bio kralj i druge priče', 'Zvezda Australije.

1882. - Rođen je srpski lekar Konstantin Pejičić, direktor Tekelijanuma, srpske škole u Budimpešti. Medicinu je završio i doktorirao u Pešti. Bio je aktivan u političkom i javnom životu Srba u Vojvodini i jedan je od prvih saradnika Letopisa Matice Srpske, a sarađivao je i u 'Serbskim novinama'. Bio je poštovalac Dositeja Obradovića i propagator njegovih ideja.

1896. - Rođen je mađarski državnik Imre Nađ (Nagy), premijer od 1953. do oktobra 1956, kad je u Mađarskoj izbila antikomunistička pobuna. Kao mobilisani austrougarski vojnik zarobljen je 1917. u Rusiji i potom je učcestvovao u borbama za učvršćenje sovjetske vlasti posle Oktobarske revolucije. Komunista je postao 1918. i po povratku u Mađarsku 1921. borio se protiv fašističkog režima Mikloša Hortija (Miklos Horthy). Uhapšen je 1927. i emigrirao je 1928. u Austriju, a 1930. u ŠSR. Krajem 1944. se vratio u otadžbinu s Crvenom armijom i kao predstavnik Komunističke partije Mađarske u Privremenoj vladi postao ministar poljoprivrede. Od 1945. do 1947. bio je ministar unutrašnjih poslova, posle čega je do 1953. obavljao više državnih i partijskih funkcija. Bavio se i naučnim radom iz oblasti poljoprivrede i agrarne politike i bio je član Mađarske akademije nauka. Kad su sovjetske trupe skršile pobunu - za koju je Moskva krivila Nađa - sklonio se u ambasadu Jugoslavije u Budimpešti, ali je kasnije izručen, posle čega mu je na tajnom montiranom procesu izrečena smrtna kazna i 1958. je obešen kao izdajnik.

1905 - Norveški parlament (Storting) doneo je odluku o raskidu unije sa Švedskom i srgnuo s prestola kralja Oskara I koji se protivio toj odluci. Za novog kralja izabran je danski princ Karl pod nazivom Hakon VII (Haakon).

1917. Rođen je američki filmski glumac, pevač i zabavljač Dino Pol Kročeti (Paul Crocetti), poznat kao Din Martin (Dean), koji je početnu slavu stekao u tandemu s komičarem Džerijem Luisom (Jerry Lewis), s kojim je snimio 18 filmova. Igrao je i u mnogim vesternima i kriminalističkim filmovima. Filmovi: 'Artisti i modeli', 'Holivud ili propast', 'Rio Bravo', 'Četvoro za Teksas'.

1920 - Rođen je francuski političar i publicista Žorž Marše, generalni sekretar Francuske Komunističke partije od 1972. do 1994. i, uz Enrika Berlinguera (KP Italije) i Santijaga Karilja (KP Španije), jedan od protagonista reformi u komunističkom pokretu u Zapadnoj Evropi početkom osamdesetih godina prošlog veka (evrokomunizam).

1921 - Otvoren je prvi parlament Severne Irske.

1928. - Rođen je američki filmski režiser Džejms Ajvori (James Ivory), koji je tokom većeg dela karijere snimao u Indiji, ostavši veran tematici vezanoj za tu zemlju i posle prelaska u Evropu. Filmovi: 'Kućevlasnik', 'Šekspir-Valah', 'Guru', 'Divlji', 'Kvartet', 'Vrelina i prašina'.

1929 - Ponovo je uspostavljena Papska država (Vatikan) u Rimu. Crkvena država prestala je da postoji 1870. kada je sa gradom Rimom inkorporirana u ujedinjenu Italiju.

1935 - Umro je srpski hemičar Sima Lozanić, prvi rektor Beogradskog univerziteta, član Srpske kraljevske akademije. Bio je minister privrede i spoljnih poslova u vladama Srbije 1894. i 1905. Izučavao je razne oblasti hemije, a najvažniji su njegovi radovi iz organske hemije i elektrosinteze.

1935 - Umro je ruski biolog Ivan Vladimirovič Mičurin, koji je metodom aklimatizacije uzgajio nove otporne vrste južnih biljaka (trešnja, kajsija, vinova loza) i na taj način proširio njihov areal prema severu.

1938. - Studenti Beogradskog univerziteta organizovali su akademiju posvećenu odbrani Čehoslovačke od Nemačke, pod parolom 'Vernost za vernost'. Prijavilo se oko 60.000 dobrovoljaca, ali oni nisu angažovani jer su Čehoslovačku njeni zapadni saveznici prepustili na milost i nemilost Trećem rajhu.

1939 - Kralj DŽordž VI i kraljica Elizabeta došli su u posetu SAD. To je bila prva poseta britanskog monarha ovoj zemlji.

1940. - Nemačka je u Drugom svetskom ratu okončala okupaciju Norveške.

1942. - Posle niza ogorčenih bitaka, u Drugom svetskom ratu je počeo završni nemački napad na Krim radi zauzimanja Kerča i Sevastopolja. Sovjetske snage su pružile žestok otpor neprijatelju neuporedivo nadmoćnijem u tenkovima i avionima, ali su posle mesec dana delom uništene, a delom evakuisane s poluostrva. Sevastopolj je pao posle 250 dana herojske odbrane.

1942. - Okončana je četvorodnevna bitka za pacifička ostrva Midvej, u kojoj su Amerikanci naneli prvi ozbiljan poraz Japancima u Drugom svetskom ratu.

1942. - U Jajincima je streljan srpski slikar jevrejskog porekla Bora Baruh, koji je zarobljen kao učesnik narodnooslobodilačke borbe u Drugom svetskom ratu. Izlagao je u Parizu, Londonu i Beogradu. Na njegovim slikama preovlađuju pejzaži Pariza i Beograda, mora, zatim mrtva priroda, portreti, kompozicije. U poslednjim godinama života slikao je motive iz rata i logora. Realističku koncepciju ostvarivao je toplom impresionističkom obradom.

1944. - Vrhovni štab Narodnooslobodilačke vojske i partizanskih odreda Jugoslavije stigao je u Drugom svetskom ratu na ostrvo Vis. Posle neuspelog nemačkog vazdušnog desanta na Drvar 25. maja 1944, deo Vrhovnog štaba prebačen je sovjetskim avionom u Bari, a zatim britanskim ratnim brodom na Vis.

1948. - Predsednik Čehoslovačke Eduard Beneš podneo je ostavku, ne želeći da potpiše novi ustav prema kojem je zemlja postala komunisticka država.

1971 - Sovjetski vasionski brod "Sojuz II" spojio se u zemljinoj orbiti sa svemirskom stanicom "Saljut".

1973 - Kancelar Zapadne Nemačke Vili Brant doputovao je u Izrael, u prvu posetu jednog zapadnonemačkog lidera ovoj zemlji.

1974 - U Ivanjici je puštena u rad prva zemaljska satelitska stanica u Jugoslaviji za međukontinentalne telefonske linije i TV programe.

1980 - Umro je Henri Miler, jedan od najpoznatijih američkih pisaca. Najpoznatija dela "Rakova obratnica" (1934) i "Jarčeva obratnica" (1939), dugo zabranjivane u SAD, objavio je u Parizu, gde je radio kao novinar.

1981 - Izraelski avioni su razorili irački nuklearni reaktor "Osirak" blizu Bagdada.

1988 - U Bangladešu je islam proglašen državnom religijom, a jake policijske snage stavljene su u stanje pripravnosti da bi sprečile proteste protivnika ove odluke.

1990 - Predstavnički dom američkog Kongresa izglasao je zabranu prodaje kompjutera i telekomunikacione opreme SSSR-u dok Moskva ne otpočne pregovore o nezavisnosti Litvanije.

1992 - Sedam dana nakon poslednjeg dogovora o prekidu vatre, borbe na bosansko-hercegovačkom ratištu su nastavljene. U Sarajevu su artiljerijski dueli trajali po dvadest sati.

1993 - U saobraćajnoj nesreći u Nemačkoj poginuo je jedan od vrhunskih svetskih košarkaša Dražen Petrović (28), koji je bio i jedan od najboljih hrvatskih košarkaša svih vremena i državni reprezentativac bivše Jugoslavije.

1996 - Vojna hunta Mjanmara (bivša Burma) donela je zakon kojim je onemogućila rad Nacionalne lige za demokratiju, glavne opozicione partije pod vođstvom Aung San Su Chi, dobitnice Nobelove nagrade za mir.

1998 - Jake policijske snage Republike Srbije rasturile su u Prištini proteste kosovskih Albanaca koji su 57. dan uzastopno protestovali protiv srpskih vlasti pod motom "Kosovo-najveći zatvor na svetu".

1999 - U Indoneziji su održani demokratski parlamentarni izbori, prvi put nakon 40 godina.

2000 - U Kolombu, glavnom gradu Šri Lanke poginule su 22 osobe, među kojima i jedan ministar, a oko 600 je ranjeno kada je bombaš-samoubica aktivirao eksploziv na proslavi Dana ratnih heroja u tom gradu.

2001 - Bivši argentinski predsednik Karlos Menem stavljen je u kućni pritvor, zbog navodne trgovine oružjem. Šest meseci kasnije ukinut mu je pritvor u nedostatku dokaza.

2005 - Umrla je En Benkroft, dobitnica Oskara i Tonija, čiju su karijeru obeležile uloge učiteljice Helen Keler u filmu "Čudotvorka" i zavodljive gospođe Robinson u "Diplomcu" filmskoj ikoni iz 1967. godine.

2006 - Američki bombarderi ubili su Abu Musaba al-Zarkavija lidera iračkog ogranka al-Kaide.

2008 - Umro je Dino Rizi jedan od najvećih italijanskih reditelja, u čijim su filmovima igrali poznati italijanski glumci, među kojima su Sofija Loren, Vitorio Gasman, Alberto Sordi.

[Katarina74]

Dogodilo se na dan, 8. jun


632. U Medini umro Abul Kasim Muhamed, osnivač islama, monoteističke religije zasnovane na "Kuranu". Sproveo političko i versko ujedinjenje Arapa i time stvorio osnovu za njihovu vojno-političku i kulturnu ekspanziju prema Istoku i prema Zapadu.

1695. Umro holandski astronom, matematičar i teorijski fizičar Kristijan Hajgens. 1655 otkrio Saturnov prsten i jedan njegov satelit, objasnio način prostiranja svetlosti i konstruisao časovnik s klatnom.

1809. Umro engleski političar i pisac Tomas Pejn, autor dela "Zdrav razum" i "Američka kriza", u kojima je podržao "Deklaraciju o nezavisnosti" američkih kolonija.

1810. Rođen nemački kompozitor Robert Šuman, jedan od najznačajnijih i najuticajnijih predstavnika muzičkog romantizma.

1869. Rođen američki arhitekta Frenk Lojd Rajt. Prvi u SAD upotrebio armirani beton i industrijski građevinski materijal. Konstruisao dosta građevina, uključujući Gugenhajmov muzej u Njujorku i hotel "Imperijal" u Tokiju.

1871. Austrougarski car Franc Jozef I objavio odluku o ukidanju Vojne krajine, koja je sprovedena 1873. Krajina predstavljala austrijski granični pojas prema Turskoj posle uspostavljanja dvojne Austro-Ugarske monarhije, a kada je uvedena opšta vojna obaveza izgubila vojni značaj.

1876. Umrla francuska književnica Žorž Sand, preteča feminizma, autor sentimentalnih, socijalnih i seoskih romana i priča. Ostavila obimnu prepisku i memoare.

1883. Francuska uspostavila potpunu kontrolu nad Tunisom, svojim protektoratom od 1881. Tunis stekao nezavisnost 1956.

1916 - Rođen je engleski biohemičar Frensis Henri Kompton Krik (Francis Henry Compton Crick), dobitik Nobelove nagrade za medicinu 1962. Razjasnio je strukturu i oblik molekula dezoksiribonukleinskih kiselina i njihovu ulogu u prenošenju naslednih osobina.

1921 - Rođen je indonežanski general i diktator Suharto. Uz pomoć vojske 1967. je postao premijer preuzevši ingerencije i šefa države Ahmeda Sukarna. Od 1968. je predšednik Indonezije do 1998. kada je pod pritiskom studentskih demonstracija i nemira bio prinuđen da podnese ostavku.

1929 - Margaret Bondfild (Bondfield) je postavljena za ministra rada, prva žena član vlade u britanskoj istoriji.

1940 - Nemačke krstarice "Šarnhorst" i "Gnajsenau" su u Drugom svetskom ratu potopile britanski nosač aviona "Glorijus" i razarače "Ardent" i "Akasta". Poginulo je više od 1.500 ljudi.

1941 - Britanske snage i jedinice Slobodne Francuske su u Drugom svetskom ratu izvršile invaziju Sirije da bi sprečile osnivanje baza Sila osovine.

1942 - Japanske podmornice su u Drugom svetskom ratu bombardovale najveći australijski grad Sidnej.

1943 - Umro je srpski matematičar Mihajlo Petrović (Mika Alas), osnivač beogradske matematičke škole, profesor Univerziteta u Beogradu i član Srpske kraljevske akademije.

1946 - Umro je nemački pisac Gerhart Hauptman (Hauptmann), dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1912. ("Tkači", "Pred zoru", "Luda u Hristu Emanuel Kvint", "Dabrovo krzno", "Ifigenija u Delfima").

1965 - Armija SAD u Južnom Vijetnamu je dobila ovlašćenje da preduzima ofanzivne operacije.

1986 - Uprkos optužbama da je kao nacistički oficir u Drugom svetskom ratu odgovoran za zločine u Jugoslaviji i Grčkoj, bivši generalni sekretar UN Kurt Valdhajm (Waldheim) izabran je za predsednika Austrije. Bojkotovao ga je gotovo ceo svet.

1993 - U svom pariskom stanu ubijen je Rene Buske (Bousquet), šef francuske policije za vreme nacističke okupacije zemlje u Drugom svetskom ratu.

1995 - Grupa američkih marinaca uspešno je okončala akciju spašavanja kapetana Skota O'Grejdija (Scott O'Grady), čiji je avion F-16 šest dana ranije u severozapadnoj Bosni oborila vojska bosanskih Srba.

1998 - Umro je nigerijski general Sani Abača (Abaća), a vlast je preuzeo general Abdulsalam Abubakar, deveti vojni šef države u istoriji Nigerije.

2001 - Briselski sud proglasio je krivim i zatražio doživotnu robiju za četiri osobe, među kojima dve opatice, zbog zločina pocinjenih u Ruandi. Savet ministara Ruande saopštio je krajem 2000. da je u toj zemlji 1994. ubijeno više od milion ljudi.

2001 - U jednoj školi u Ikedi (Japan) mentalni bolesnik usmrtio je nožem osam učenika, a 15 nastavnika i učenika ranio. To je najveće masovno ubistvo u toj zemlji od 1995. kada je od trovanja gasom u podzemnoj železnici u Tokiju 1995. umrlo 12, a hiljade osetilo poledice trovanja.

2004 - Predsednik Kine Hu Đintao doputovao je u posetu Poljskoj. To je prva poseta nekog šefa kineske države Varšavi posle 55 godina.

2006 - Francuskinja Rafaela le Guvelo (Raphaela le Gouvello) je prva osoba koja je prešla Indijski okean na dasci. Ona je provela 60 dana na specijalno dizajniranoj dasci, dugačkoj sedam metara.

2009 - Danci su se na referendumu izjasnili za promenu ustava koja će omogućiti da ženski naslednici krune imaju ista prava kao i muški nas lednici za dolazak na tron.

2010 - U predgrađu Zagreba ranjen je odbegli pripadnik zemunskog klana Sretko Kalinić. Na njega je pucao Miloš Simović, pripadnik istog klana. Oni su u odsustvu osuđeni na višedecenijske kazne zatvora zbog učešća u ubistvu premijera Srbije Zorana Đinđića. Kalinića su hrvatske vlasti izručile Srbije, a Simović je uhapšen u pokušaju da ilegalno pređe iz Hrvatske u Srbiju.

[Katarina74]

Dogodilo se na dan, 9. jun


68. Rimski car Neron izvršio samoubistvo pošto ga je Senat proglasio neprijateljem naroda i osudio na smrt.

1357. U Pragu, na Vltavi, počela gradnja kamenog mosta koji je dobio naziv Karlov most po imenu tadašnjeg imperatora nemačko-rimskog carstva i češkog kralja Karla IV. Prema predanju, datum početka gradnje odredili astrolozi.

1462. Poslednji bosanski kralj Stjepan Tomašević, uzdajući se u pomoć hrišćanske koalicije, otkazao danak turskom sultanu Mehmedu II i priznao vrhovnu vlast ugarskog kralja Matije I Korvina. Turci 1463. osvojili Bosnu i pogubili Stjepana.

1672. Rođen Petar I Aleksejevič Romanov, Petar Veliki, ruski car od 1682. do 1725, reformator ruske države i društva. Osnovao Akademiju nauka, pokrenuo prve novine, pomagao razvoj privrede otvarajući rudnike i manufakture, organizovao državnu upravu i Rusiju podelio na gubernije. Na ušću Neve 1703. podigao novu prestonicu, Sankt Peterburg.

1781. Rođen engleski inženjer i pronalazač Džordž Stivenson, konstruktor lokomotiva. U Njukaslu 1823. osnovao prvu fabriku lokomotiva, a njegova lokomotiva na pruzi Stokton-Darlington 1825. vukla prvi putnički voz na svetu.

1815. Završen Bečki kongres koji je zasedao od septembra 1814, kada su ga sazvale velike sile da bi otklonile posledice Francuske revolucije i Napoleonovih ratova u evropskim zemljama. Predstavnik Srba u Beču, prota Mateja Nenadović, pokušao preko ruskog cara Aleksandra I da zainteresuje Bečki kongres za srpsko pitanje, ali zbog protivljenja Austrije i Engleske nije uspeo.

1870. Umro engleski pisac Čarls Džon Hafem Dikens, rodonačelnik socijalnog romana, jedan od najznačajnijih i najčitanijih engleskih pisaca.
1874. Umro indijanski vojskovođa Kočiz, poglavica apačkog plemena Čirikahua, vođa Indijanaca u borbama s belim naseljenicima i američkom vojskom na jugozapadu SAD.

1875. Na brdu Gradac kod Nevesinja izbio jedan od prvih većih sukoba Hercegovaca s Turcima u Bosansko-hercegovačkom ustanku. Ustanak nazvan "Nevesinjska puška" brzo se širio i za mesec dana zahvatio i Bosansku krajinu.

1892. Rodjen američki kompozitor Kol Porter, autor popularnih šlagera, muzičkih komedija i brodvejskih mjuzikla koji su preneti i na film.

1898. Potpisan sporazum kojim je Kina ustupila Velikoj Britaniji Hong Kong na period od 99 godina. Hong Kong vraćen Kini 1. jula 1997.

1914. U Beogradu je svečano otkriven spomenik srpskom prosvetitelju Dositeju Obradoviću, rad vajara Rudolfa Valdeca. Spomenik je postavljen na ulaz u Kalemegdan, a posle Prvog svetskog rata je prenet u park na Studentskom trgu.

1923. U Bugarskoj je državnim udarom oborena vlada premijera Aleksandra Stamboliskog, lidera Zemljoradničkog narodnog saveza Bugarske. Nekoliko dana potom, Stamboliski i njegovi saradnici su ubijeni.

1928. Engleski mikrobiolog Aleksandar Fleming pronašao je penicilin. Njegovo otkriće primenjeno je tek 10 godina kasnije, kada su ga Hauard Flori i Ernst Čejn primenili kao prvi antibiotik. Fleming, Flori i Čejn su 1954. podelili Nobelovu nagradu za medicinu.

1945. Predsedništvo Antifašističkog veća narodnog oslobođenja Jugoslavije (AVNOJ) donelo je Zakon o konfiskaciji imovine i izvršenju konfiskacije, na osnovu kojeg je država preuzela imovinu Trećeg rajha i državljana Jugoslavije koji su sarađivali sa okupatorom.

1945. Jugoslavija je s Velikom Britanijom i SAD postigla sporazum kojim je Julijska krajina podeljena na dve okupacione zone - "A" i "B". Prva je potpala pod savezničku, druga pod jugoslovensku vojnu upravu.

1972. Američki bombarderi su napali Hanoj i Hajfong. To je bilo najžešće bombardovanje Severnog Vijetnama od početka Vijetnamskog rata.

1991. Od erupcije vulkana na planini Pinatubo na Filipinima poginulo je oko 100 ljudi, a 250.000 je ostalo bez domova.

1995. Kolumbijska policija je uhapsila vođu kartela Kali, Hilberta Rodrigesa Orehuelu, šefa najveće svetske narko-bande.

1999. Predstavnici Vojske Jugoslavije i NATO potpisali su u Kumanovu Vojno-tehnički sporazum o povlačenju jugoslovenske vojske i policije s Kosova. Time je okončan vazduhoplovni napad NATO na SRJ, a na Kosovu su, na osnovu rezolucije Saveta bezbednosti UN 1244, raspoređene međunarodne snage, među kojima je najveći broj vojnika iz zemalja članica NATO. S povlačenjem vojske i policije, sa Kosova su počeli masovno da odlaze Srbi i Crnogorci.

1999. Po izveštajima državnih medija, više od 2.000 ljudi je poginulo, a oko 5.000 ranjeno u napadu NATO na SR Jugoslaviju, koji je počeo 24. marta. Teško su oštećeni infrastruktura, privredni i drugi objekti.

2000. Savet bezbednosti UN produžio je mandat mirovnim snagama UN na Kosovu, iako je SR Jugoslavija zahtevala da se te snage povuku.

2000. Umro je američki vajar Džordž Sigal jedan od najpoznatijih predstavnika pop-arta.

2003. Papa Jovan Pavle II je petodnevnim boravkom u Hrvatskoj okončao svoju stotu posetu nekoj zemlji.

2004. Oslobođena je kandidatkinja za Nobelovu nagradu za mir, Lejla Zana iz Turske koja je deset godina bila u zatvoru zbog povezanosti s kurdskim pobunjenicima.

2010. Umrla je ruska balerina Marina Semenova, legendarna klasična plesačica iz sovjetskog doba.

[Katarina74]

Dogodilo se na dan - 10.jun


1190 - Rimsko-nemački car Fridrih I Barbarosa utopio se u reci Salef u Maloj Aziji na povratku iz Trećeg krstaškog rata.

1610 - Prvi holandski doseljenici iskrcali su se na ostrvo Menhetn, sada centralni deo Njujorka. Holanđani su 1626. to ostrvo otkupili od Indijanaca za nekoliko bala tkanine i jeftinu bižuteriju i na njegovom južnom delu podigli naselje Novi Amsterdam, kasnije nazvano Njujork.

1719 - Rimsko-nemački car Karlo VI proterao je Špance sa Sicilije.

1793 - U Parizu je otvoren prvi javni zoološki vrt, "Žardan de Plant".

1819 - Rođen je francuski slikar Gistav Kurbe. Kao osnivač realističke škole u vreme krutog akademizma, smatra se najrevolucionarnijim slikarom 19. veka ("Atelje", "Tucači kamena", "Talas", "Pogreb u Ornanu").

1832 - Rođen je nemački inženjer Nikolaus August Oto, izumitelj četvorotaktnog motora sa unutrašnjim sagorevanjem (1876).

1836 - Umro je francuski fizičar i matematičar Andre Mari Amper, začetnik elektrodinamike.

1868. - Prilikom šetnje Košutnjakom kod Beograda ubijen je srpski knez Mihailo Obrenović, koji je Srbiju učinio najjačom vojnom silom Balkana, u vreme kad je dovršavao pripreme za rat protiv Otomanskog carstva. Na prestolu Srbije bio je od 1839. do 1842. i od 1860. do smrti. Zbog bune koju je 1842. digao Toma Vučić Perišić morao je da pobegne u Austriju, posle čega je na presto stupio knez Aleksandar Karađorđević, sin vođe Prvog srpskog ustanka Karađorđa. Boraveći van zemlje, pomagao je mnoge srpske kulturne radnike i pisce, uključujući Vuka Karadžića, Djuru Daničića, Branka Radičevića. Ženidbom s princezom Julijom Hunjadi (Hunyadi) stekao je veze s mađarskom i austrijskom aristokratijom. Kad se njegov otac knez Miloš Obrenović vratio na vlast 1858. preuzeo je komandu nad vojskom, a ubrzo posle očeve smrti 1860. zaveo je autoritarnu vladavinu, pretvorivši skupštinu u savetodavni organ. Ustanovio je 1861. narodnu vojsku od oko 50.000 ljudi i snabdeo je modernim naoružanjem, čime je Srbija postala vojno dominantna na Balkanu. Iskoristio je tursko bombardovanje Beograda 1862. da posle dužeg pregovaranja 1867. natera Turke da povuku garnizone iz svih srpskih gradova. Računajući na rat sa Otomanskim carstvom, preduzimao je diplomatske inicijative i sklapao saveze s balkanskim hrišćanima radi rušenja otomanske imperije - s Crnom Gorom 1866, s Grčkom i Bugarskim revolucionarnim odborom 1867. i s Rumunijom 1868. Takođe je nastojao da Bosna i Hercegovina ne padne pod austrijsku vlast.

1875. - Umro je srpski pisac Jovan Grčić-Milenko, poetski sledbenik Branka Radičevića, poznat kao 'fruškogorski slavuj'. Sebi je dodao ime Milenko, po devojci Mileni u koju je bio zaljubljen. Gimnaziju je učio u Novom Sadu, Segedinu i Požunu (sadašnja Bratislava), počeo studije medicine u Beču, ali se razboleo od tuberkuloze i u 29. godini umro u rodnom Čereviću u Sremu. U lirskim pesmama, lakih melodičnih stihova, izrazio je neposredan doživljaj prirode. U osećanjima je romantičarski čedan i sentimentalan, ali je napisao i više tzv. 'prostih pesama', po kojima se smatra pretečom realizma u srpskoj poeziji. U Beču je 1896. objavio 'Pesme'. Pisao je i pripovedačku prozu i prevodio Fridriha Šilera (Friedrić Sćiller), Johana Volfganga Getea (Johann Wolfgang Goethe) i Hajnriha Hajnea (Heinrić Heine).

1898 - Američke trupe izvršile su, u špansko-američkom ratu, invaziju na Kubu.

1909 - Prvi put je upotrebljen signal S.O.S. kada je linijski brod "Slavonija" kompanije Kjunard, pretrpeo brdolom na Azorskim ostrvima.

1915. - Rođen je američki pisac Sol Belou (Saul Bellow), dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1976, u čijem delu je središnja tema moderni gradski čovek, zaokupljen sumnjama i razočarenjima, ali čiji je duh uprkos svemu neuništiv. Dela: romani 'Henderson, kralj kiše', 'Čovek na klackalici', 'Žrtva', 'Ne propusti dan', 'Pustolovine Ogija Marča', 'Hercog', 'Planeta gospodina Semlera', 'Humboltov dar', 'Dekanov decembar', priče 'Mozbijeva sećanja', drame 'Poslednja analiza', 'Guka', putopis 'Do Jerusalima i nazad'.

1922. - Rođena je američka filmska glumica i pevačica Frensis Gam (Frances Gumm), poznata kao Džudi Garland (Judy), koja se proslavila već kao devojčica ulogom u filmu 'Čarobnjak iz Oza' za koju je dobila Oskara. Izvrsno je tumačila uloge i u filmovima Vinsenta Minelija (Vincente Minnelli), jednog od pet njenih muževa - njihova ćerka Lajza Mineli (Liza) takođe je ostvarila sjajnu pevačku i glumačku karijeru. Ostali filmovi: 'Bebe u vojsci', 'Osnujmo orkestar', 'Bebe na Brodveju', 'Mala Neli Keli', 'Sretni me u Sent Luisu', 'Časovnik', 'Zigfildove ludosti', 'Pirat', 'Zvezda je rođena'.

1923. - Rođen je britanski medijski magnat češkog porekla Jan Ludvik Hoh (Hoć), poznat kao Jan Robert Maksvel (Ian, Maxwell).

1923. - Umro je francuski pisac Pjer Loti (Pierre), koji je zbog napisa o okrutnostima kolonijalnih trupa u Indokini otpušten iz vojne službe. Kao pomorski oficir mnogo je putovao i dela mu obiluju egzotikom. O boravku u Crnoj Gori napisao je putopis 'Putovanje četiri oficira internacionalnog eskadrona po Crnog Gori' i pripovetku 'Paskvala Ivanović'. Kao veliki turkofil, u Prvom balkanskom ratu izražavao je simpatije za Otomansko carstvo, ali je posle bugarskog prepada na srpsku vojsku u Drugom balkanskom ratu i kasnije u Prvom svetskom ratu, pohvalno i s neskrivenim divljenjem pisao o Srbima. Ostala dela: 'U haremu', 'Lotijeva ženidba', 'Mornar', 'Islandski ribar', 'Gospođa hrizantema', 'Roman jednog spahije'.

1924. - Vođu italijanskih socijalista Djanđakoma Mateotija (Giangiacomo Matteotti) oteli su i ubili fašisti, posle govora ranije tog dana u parlamentu u kojem je dokumentovano razobličio njihove prevare i nasilje na izborima. Potiče iz bogate porodice, završio je prava i veoma mlad je postao vatreni socijalista. Posle istupanja iz Socijalističke partije Italije u oktobru 1922, postao je generalni sekretar novostvorene Socijalističke unitarističke partije. Izuzetno se hrabro borio protiv fašizma i mučko ubistvo je izazvalo veliki revolt italijanskog javnog mnjenja, a njegovo ime postalo je simbol antifašističke borbe i u Drugom svetskom ratu ga je nosilo više socijalističkih jedinica u pokretu otpora.

1934. - Umro je engleski kompozitor Frederik Delijus (Frederick Delius), impresionista poznat po simfonijama ('Pariz - pesma velikog grada', 'Brigg Fair'). Komponovao je i opere i koncerte, uključujući 'Misu života', inspirisanu delom nemačkog filozofa Fridriha Ničea (Friedrić Nietzsće) 'Tako je govorio Zaratustra'.

1934. - 'Rođen' je Paja Patak (Donald Duck), jedan od najpopularnijih likova u stipovima američkog crtača, filmskog animatora i producenta Volta Diznija (Walt Disney).

1940. - Fašistička Italija ušla je u Drugi svetski rat kao saveznik nacističke Nemačke, objavivši rat Francuskoj i Velikoj Britaniji.

1942. - Počela je ofanziva Nemaca i Hrvata na Kozaru u Drugom svetskom ratu, uz podršku mađarskih rečnih brodova, u kojoj je oko 40.000 nemačkih i hrvatskih vojnika zatvorilo obruč oko slobodne teritorije kozarske oblasti. U opkoljenom području zbeg sa oko 80.000 srpskih civila je branilo 3.500 boraca Drugog krajiškog partizanskog odreda. Posle 50 dana teških borbi, u kojima su srpski partizani ispoljili masovni heroizam i pogibije 1.700 branilaca, mestimično je probijen obruč i spaseno je nešto više od 15.000 civila, ali su napadači ipak nađačali. Nemci i Hrvati spalili su i opljačkali sva sela, pobili deo stanovništva, uključujući 540 ranjenika, a oko 60.000 srpskih civila oterali u logore, mahom u Jasenovac.

1942. - Nemci su u Drugom svetskom ratu u rudarskom selu Lidice u Češkoj, koje su prethodno spalili, streljali sve muškarce (oko 200), žene odveli u koncentracione logore, a decu u zavode za 'prevaspitavanje', za odmazdu zbog ubistva nemačkog protektora Češke i Moravske i šefa nacističke tajne policije Gestapo Rajnharda Hajdriha (Reinhard Heydrić) 27. maja 1942. Selo je obnovljeno 1946. i u njemu je podignut spomenik žrtvama.

1942. - U borbi s Nemcima kod Male Remete u Drugom svetskom ratu poginuo je Boško Palkovljević-Pinki, jedan od prvih partizana Fruške Gore, koji je kao kurir iz Srema obavestio Vrhovni štab o narodnooslobodilačkoj borbi u Vojvodini. Bio je jedan od organizatora bekstva 32 robijaša iz sremskomitrovačkog zatvora 1941.

1945. - Komandantu zapadnih savezničkih snaga u Drugom svetskom ratu američkom generalu Dvajtu Ajzenhaueru (Dwight Eisenhower) je uručeno jedno od najviših sovjetskih odlikovanja - Orden pobede.

1946. - Umro je američki bokser afričkog porekla Džek Džonson (Jack Johnson), prvi crnac koji je osvojio titulu svetskog prvaka u teškoj kategoriji.

1967. - Izrael je prihvatio zahtev UN o prekidu vatre u ratu sa Egiptom, u kojem su Izraelci - protiv kojih su ratovali i Sirija i Jordan - za samo šest dana zauzeli teritoruju četiri puta prostraniju od Izraela.

1967. - ŠSR je prekinuo diplomatske odnose sa Izraelom i zapretio sankcijama ukoliko izraelska armija ne obustavi napredovanje prema glavnom gradu Sirije Damasku.

1967. - Umro je američki filmski glumac Spenser Trejsi (Spencer Tracy), izuzetan tumač niza karakternih uloga, prvi glumac koji je dve godine uzastopno dobio Oskara - za filmove 'Hrabri kapetan' 1937. i 'Grad dečaka' 1938. Ostali filmovi: 'Bes', 'Sedmi krst', 'Citadela', 'Starac i more', 'Nirnberški proces', 'Pogodi ko dolazi na večeru'.

1970. - U Jordanu je najmanje 100 ljudi ubijeno u sukobu vladinih snaga s palestinskim gerilcima.

1971. - SAD su posle 21 godine ukinule embargo na trgovinu s Kinom.

1989. - Kina i Tajvan uspostavili su direktne telefonske veze.

1990. - Na prvim slobodnim izborima u Bugarskoj posle Drugog svetskog rata pobedila je Bugarska socijalistička partija (bivša Komunistička partija) koja je dobila 47 odsto glasova, dok je desničarski Savez demokratskih snaga osvojio 36 odsto.

1990. - Predsedničke izbore u Peruu dobio je peruanski političar japanskog porekla Alberto Fudžimori (Fujimori), porazivši na njima pisca Marija Vargasa Ljosu (Mario, Llosa).

1995. - Bivši premijer Švedske Karl Bilt (Carl Bildt) naimenovan je umesto lorda Dejvida Ovena (David Owen) za kopredsednika Međunarodne konferencije o prethodnoj Jugoslaviji, saopštio je predsedavajući Evropske unije francuski predsednik Žak Širak (Jacques Chirac).

1996. - Čečenski islamski separatisti i zvaničnici Rusije potpisali su dokumente kojima je predviđeno okončanje 18-mesečnog rata u Čečeniji.

1997. - Prema naređenju vođe kambodžanske maoističke gerilske frakcije 'Crvenih Kmera' Pol Pota, ubijen je jedan od njegovih najbližih saradnika Son Sen i 11 članova njegove porodice.

1998 - Protestom u Prištini, na kojem su zatražili dolazak snaga NATO na Kosovo, kosovski Albanci su prekinuli svakodnevne polučasovne protestne povorke koje su pod parolom "Kosovo-najveći zatvor na svetu", organizovali dva meseca. Protesti sa istim zahtevom održani su i u Tirani i Skoplju.

1999. - Poslednji projektili NATO - 79. dana agresije na Saveznu Republiku Jugoslaviju - pali su nešto posle 13 časova u području sela Kololeč kod Kosovske Kamenice, a ubrzo potom generalni sekretar NATO Havijer Solana (Javier) saopštio je da bombardovanje prestaje. Prve jedinice Vojske Jugoslavije su, na osnovu Vojno-tehničkog sporazuma potpisanog dan ranije u Kumanovu, počele povlačenje s Kosova i Metohije, a kasnije istog dana Savet bezbednosti UN je, uz uzdržan glas Kine, usvojio rezoluciju 1.244 kojom je legalizovan dolazak međunarodnih vojnih snaga u južnu srpsku pokrajinu.

1999. - Predsednik SRJ Slobodan Milošević je saopštio da je tokom agresije NATO poginulo 462 pripadnika Vojske Jugoslavije i 114 policajaca. 'Pokazali smo da imamo nepobedivu vojsku i siguran sam, najbolju vojsku na svetu', rekao je on i naglasio da je zemlja odbranjena i da je sačuvan njen suverenitet i teritorijalni integritet.

2000. - Umro je sirijski diktator Hafez el Asad, koji je vlast prigrabio državnim udarom u novembru 1970. da bi već sledećeg marta bio izabran za šefa države. Bio je jedan od najuticajnijih državnika Bliskog istoka, čija je uloga bila nezaobilazna u traganju za stabilizacijom u tom nemirnom regionu.

2001 - Medijski magnat, Silvio Berluskoni, po drugi put je postao premijer Italije, pošto je njegova partija osvojila 30 procenata glasova više od bilo koje druge partije. Njegova vlada je 59. italijanska vlada, od II svetskog rata.

2002 - Umro je Džon Goti, američki mafijaški bos. Uhapšen je 1990. godine što je predstavljalo kraj njegovom dotadašnjem načinu života, punom luksuza i brutalnih zločina.

2002. - U blizini beogradskog hotela 'Jugoslavija' iz zasede je ubijen srpski policijski general Boško Buha, zamenik šefa resora javne bezbednosti u Ministarstvu unutrašnjih poslova Srbije.

2003 - U Torontu (Kanada) je prvi put, legalno, sklopljen brak dva homoseksualca.

2004. - Umro je američki muzičar afričkog porekla Rej Čarls (Ray Charles), 'otac soula', koji je uspeo da savlada i siromaštvo i slepilo i zavisnost od heroina i postane jedan od najpopularnijih i najplodnijih svetskih muzičara 20. veka. Tokom 58 godina izdao je 250 albuma i održao 10.000 koncerata, sjedinjavajući bluz, džez i pop. Međunarodnu slavu stekao je 1954. pesmom 'Našao sam ženu', a nezaboravna pesma 'Džordžija u mojim mislima' svrstala ga je 1960. godine među svetske zvezde, što je sledeće godine potvrdio hitovima 'Zbriši drumom Džek' i 'Ne mogu da prestanem da te volim'.

2007 - Džordž Buš doputovao je u Albaniji kao prvi predsednik SAD koji je posetio tu zemlju.

[Katarina74]

Dogodilo se na dan - 11. jun.


1509. - Engleski kralj Henri VIII (Henry) oženio se prvom od šest žena, Katarinom Aragonskom (Catherina of Aragon).

1572. - Rođen je engleski pisac Bendžamin Džonson (Benjamin Jonson), koji je realistički prikazivao ljudske nastranosti i strasti. Dela: komedije ''Ljudi i ćudi'', ''Volpone'', ''Vartolomejski vašar'', proza ''Građa, ili otkrića o ljudima i stvarima''.

1727. - Umro je britanski kralj nemačkog porekla Džordž I (George), prvi monarh Velike Britanije iz hanoverske dinastije, a na prestolu ga je nasledio sin Džordž II. Tokom njegove vladavine od 1714. do smrti položaj premijera se iskristalisao kao ključni u izvršnoj vlasti.

1776. - Rođen je engleski slikar Džon Kanstebl (John Constable), jedan od tvoraca modernog pejzaža u evropskom slikarstvu. Njegova platna odlikuje jednostavnost motiva, slobodan potez i prozračnost atmosfere, čime je znatno uticao na francuske impresioniste.

1826. - Ukinuta janičarska vojska u Turskoj

1833. - Umro Melentije Pavlović, beogradski arhiepiskop i mitropolit

1842. - Vuk Karadžić izabran za dopisnog člana Društva srpske slovesnosti

1844. - Rođen Džerard Menli Hopkins, engleski književnik.

1859. - Umro je austrijski knez Klemens Meternih, (Wenzel, Lothar von Metternić-Winneburg), koji je kao ministar inostranih poslova i kancelar četiri decenije krojio spoljnu i unutrašnju politiku Austrije, umnogome i sudbinu Evrope. Šef diplomatije bio je od 1809. do 1821, a kancelar od 1821. do 1848, kada je zbačen u martovskoj Bečkoj revoluciji i bio primoran da emigrira u Englesku. Predvdio je 1813. koaliciju protiv francuskog cara Napoleona I. U međunarodnoj politici bio je stub reakcionarnog saveza evropskih vladara ''Svete alijanse'', stvorene radi gušenja revolucionarnih pokreta u Evropi, a u unutrašnjoj je izgradio po zlu čuven ''Meternihov sistem'' - policijsko-apsolutistički režim koji je gušio svaki nacionalni i slobodarski pokret. Dve godine posle zbacivanja s vlasti vratio se u Austriju, gde je do smrti potpomagao reakcionarne snage.

1864. - Rođen je nemački kompozitor i dirigent Rihard Štraus (Rićard Strauš), direktor Bečke opere, čije su kompozicije sjedinile iskrenost i efekat, intenzivno proživljavanje i hladnu virtuoznost. Počeo je da stvara u maniru kasnog romantizma i dospeo do ekspresionizma, ali je uvek ispoljavao visoko majstorstvo orkestracije. Simfonijsku poemu je ispunio novim sadržajem i jedan je od najboljih operskih kompozitora 20. veka koji su stvarali na tragu muzičke drame Riharda Vagnera (Rićard Wagner). Komponovao je i operete, balete, solo pesme, kamernu muziku. Dela: simfonijske poeme ''Don Huan'' , ''Til Ojlenšpigel'', ''Simfonija Alpa'', ''Sinfonia domestica'', ''Život junaka'', opere ''Saloma'', ''Elektra'', ''Kavaljer s ružom'', ''Egipatska Helena'', ''Arabela'', ''Danajina ljubav''.

1873. - Zbog finansijske krize zatvoreno Narodno pozorište u Beogradu. Poslednja predstava pred zatvaranje bila je "Seljak kao milioner" Ferdinanda Rajmunda, posle koje su glumci dobili tromesečnu platu i otpušteni kućama. Nezaposleni glumci na čelu sa Đorđem Pelešom osnovali su putujuću družinu i davali predstave u Areni Kneževe pivare (Vajfertove pivare). Pozorište je ponovo proradilo marta 1874. godine.

1880. - Rođena je američka pacifistkinja Dženet Renkin (Jeanette Rankin), prva žena koja je postala član Kongresa SAD. Kao ubeđeni antimilitarista, u američkom parlamentu jedina je glasala protiv objave rata Japanu posle bombardovanja Perl Harbura 1941.

1891. - Velika Britanija i Portugalija potpisale su konvenciju o podeli interesnih sfera severno i južno od reke Zambezi u Africi, kojom je Njasalend (sadašnji Malavi) postao britanski protektorat.

1895. - Rođen je sovjetski državnik ruskog porekla Mihail Aleksandrovič Bulganjin, premijer ŠSR od 1955. do 1958, učesnik Oktobarske revolucije. Boljševicima se priključio 1917. uoči revolucije i do 1922. radio je u ČEKI, tajnoj političkoj policiji. Član Centralnog komiteta Komunističke partije ŠSR postao je 1934, na početku staljinističkih čistki, a Politbiroa 1948. Tokom Drugog svetskog rata bio je u vojnim savetima Zapadnog, Drugog pribaltičkog i Prvog beloruskog fronta, potom zamenik ministra odbrane, a posle rata ministar oružanih snaga i zamenik premijera, pre nego što je postao šef vlade.

1899. - Rođen Jasunari Kavabata, japanski književnik, nobelovac

1903. - Oficiri zaverenici ubili su u rano jutro u Beogradu kralja Aleksandra Obrenovića i kraljicu Dragu Mašin, posle čega se na srpski presto vratila dinastija Karađorđević. Aleksandar je došao na vlast 1889. posle abdikacije oca, kralja Milana, ali su zemljom četiri godine upravljali namesnici, jer je bio maloletan. Izvršio je državni udar 1893. i zaveo autokratski režim. Zbog ženidbe 1900. s dvorskom damom Dragom, sukobio se sa ocem i navukao na sebe veliko nezadovoljstvo naroda, mnogih političara i oficira koji su ga ubili u ''majskom prevratu'' (prema Julijanskom kalendaru, tada važećem u Srbiji, kraljevski par je ubijen 29. maja).

1910. - Donet Zakon o radnjama u Srbiji, kojim se prvi put u Srbiji osnivaju privredne komore

1910. - Rođen je francuski okeanograf Žak Iv Kusto (Jacques-Yves Cousteau), član Francuske akademije, veliki borac za zaštitu čovekove okoline, s čijim se otkrićima tajni podvodnog sveta mogu meriti jedino naučno-fantastični romani Žila Verna (Jules Verne) u 19. veku. Za podvodna snimanja zainteresovao se u Indokini tridesetih godina 20. veka kao mornarički oficir, posle završene Pomorske akademije u Brestu. Prvi dokumentarni film ''Deset hiljada metara pod morem'' snimio je 1943. i otad je napravio mnoštvo dokumentarnih filmova i televizijskih serija o životu u morima i okeanima, krstareći svetom svojim brodom-laboratorijom ''Kalipso''. Za film ''Svet tišine'', koji je snimio s francuskim režiserom Lujom Malom (Louis Malle), 1956. je na festivalu u Kanu dobio ''Zlatnu palmu''. Dobitnik je tri Oskara. Napisao je više knjiga, uključujući ''Putovanje 'Kalipsa''' i ''Kroz 18 metara vode''. Ostali filmovi: ''Svet bez sunca'', ''Zlatna riba''.

1918. - Italijanski borbeni čamci potopili su u Prvom svetskom ratu u Jadranskom moru, oko 70 kilometara severozapadno od Zadra, veliki austrougarski bojni brod ''Sent Ištvan'', posle čega je komandant austrougarske mornarice admiral Mikloš Horti (Miklos Horthy) - potonji fašistički diktator Mađarske - morao da obustavi operaciju razbijanja blokade na ulazu u Jadran. Horti je planirao da čcitava austrougarska flota, uz pomoć avijacije, kod Otrantskih vrata razbije blokadu sila Antante.

1922. - Rođen Mihalis Kakojanis, grčki reditelj i scenarista

1923. - Rođena Olga Spiridonović, pozorišna, filmska i TV glumica

1924. - Rođen Borislav Pašćan, dirigent i muzički pedagog, direktor Beogradske opere

1931. - Rođen prof. dr Egon Fekete, filolog i leksikograf, naučni savetnik Instituta za srpski jezik SANU, urednik Rečnika SANU

1934. - Rođen Blagoje Vidinić, fudbalski golman, reprezentativac

1934. - Rođen Radosav-Ratko Božović, sociolog kulture, profesor Fakulteta političkih nauka u Beogradu

1936. - U Moskvi je saopšteno da je uhapšeno, osuđeno na tajnom suđenju i potom pogubljeno osam visokih sovjetskih vojnih rukovodilaca, uključujući ruskog maršala i vojnog teoretičara Mihaila Tuhačevskog, što je označilo početak masovne čistke i fizičkih likvidacija u Crvenoj armiji. Tuhačevski je bio jedan od najistaknutijih komandanata Crvene armije tokom građanskog rata posle Oktobarske revolucije. Kao komandant Zapadnog fronta 1920. u ratu protiv Poljske dopro je do Varšave, 1922. postao je načelnik Vojne akademije, 1925. član Revolucionarnog vojnog saveta ŠSR, a 1931. zamenik predsednika tog tela i zamenik ministra odbrane. Dela: ''Rat klasa'', ''Pitanja savremene strategije''.

1942. - Stupio je na snagu sporazum vlada ŠSR i SAD u Drugom svetskom ratu o principima uzajamne pomoći i vođenju rata protiv fašističkih Sila osovine, poznat kao sporazum o zajmu i najmu. SAD su se obavezale da snabdevaju ŠSR, koji će sarađivati u odbrani SAD i dostavljati materijale i informacije. Dogovorene su i koordinirane akcije radi povećanja proizvodnje, razmene i potrošnje i uklanjanja trgovinskih i carinskih barijera.

1944. - Rođena Bojana Andrić, dramaturg i scenarista, urednik TV Beograd

1949. - Umro Oton Župančić, književnik

1949. - Umro Andrija Hebrang, političar, sekretar CK KP Hrvatske i član Politbiroa CK KPJ

1949. - Ubijen je albanski revolucionar i rukovodilac Koči Dzodze (Koci Xoxe), odmah posle izricanja smrtne presude na montiranom tajnom procesu. Prethodno je smenjen sa svih položaja i uhapšen zato što se nije složio s rezolucijom Informiroa 1948, osudivši staljinističke metode osude i izolacije Jugoslavije. U zatvoru je mučen da bi priznao izmišljenu krivicu i odrekao se stava da je politika Moskve prema Beogradu pogrešna. Bio je 1941. glavni inicijator osnivanja Komunističke partije Albanije i njen organizacioni sekretar, organizator ustanka u Albaniji u Drugom svetskom ratu protiv fašističkih okupatora i član Vrhovnog štaba Narodnooslobodilačke vojske Albanije. Od 1945. bio je potpredsednik vlade i ministar unutrašnjih poslova, a 1946. postao je predsednik Demokratskog fronta Albanije. Zalagao se za blisku saradnju Albanije i Jugoslavije.

1951. - Rođen Marjan Beneš, bokser, reprezentativac, evropski šampion u polusrednjoj kategoriji

1955. - Na automobilskoj trci ''24 sata Le Mana'' poginulo je 80 i povređeno više od 100 posmatrača posle sudara tri automobila koji su uleteli u gledalište.

1959. - Rođen Hju Lori, britanski filmski glumac

1963. - Vijetnamski budistički kaluđer Kvang Duk spalio se u Sajgonu (sadašnji Ho Ši Min), u znak protesta protiv tretmana kojem je vlada Južnog Vijetnama podvrgla budiste.

1970. - Umro je ruski državnik Aleksandar Fjodorovič Kerenski, član a potom predsednik Privremene vlade posle Februarske revolucije 1917. u Rusiji. Zbačen je s vlasti u Oktobarskoj revoluciji 1917. Emigrirao je 1918. i od 1940. živeo u SAD gde je i umro.

1970. - Poslednji američki vojnik je napustio vazduhoplovnu bazu ''Vilus'' u Libiji, na zahtev pukovnika Moamera el Gadafija, koji je 1. septembra 1969. oborio režim kralja Idriza I.

1970. - Posle sedmice žestokih okršaja u Jordanu, palestinski gerilci i jordanska armija potpisali su primirje.

1979. - Umro je američki filmski glumac Džon Vejn (John Wayne), koji je igrao uglavnom u vesternima, tumačeći likove pravdoljubivih i usamljenih junaka. Filmovi: ''Veliko suđenje'', ''Poštanska kola'', ''Dugo putovanje kući'', ''Rio Grande'', ''Pesak Ivo Džime'', ''Miran čovek'', ''Crvena reka'', ''Tragači'', ''Čovek koji je ubio Liberti Valansa'', ''Rio Bravo'', ''Eldorado'', ''Alamo''.

1981. - U zemljotresu u jugoistočnoj iranskoj provinciji Kerman poginulo je najmanje 1.500 ljudi.

1984. - Umro je italijanski političar Enriko Berlinguer (Enrico), generalni sekretar Komunističke partije Italije od 1972. do smrti, jedan od najistaknutijih pobornika ''evrokomunizma'' (spoj demokratije i socijalizma) i tvorac strategija ''istorijskog kompromisa'' (s građanskim strankama, pre svega s demohrišćanima) i ''demokratske alternative''. U ranoj mladosti je postao komunista i 1944. je uhapšen kao sekretar komunističke omladine u rodnom Sasariju na Sardiniji. U Centralni komitet partije ušao je 1945, član Politbiroa postao je 1959, a zamenik generalnog sekretara 1969. Kao lider partije potpuno je suzbio sovjetski uticaj u najvećoj komunističkoj partiji na Zapadu.

1988. - Umro je italijanski državnik Djuzepe Saragat (Giuseppe), bivši predsednik Italije, osnivač italijanske Socijaldemokratske partije. Posle dolaska na vlast fašističkog režima Benita Musolinija (Mušolini) emigrirao je sa ostalim rukovodiocima Socijalističke partije, u kojoj je bio član Direkcije, a u zemlju se vratio 1943. posle kapitulacije Italije u Drugom svetskom ratu. Nemci su ga ubrzo uhapsili, ali je uspeo da pobegne iz zatvora. Iz Socijalističke partije je istupio 1947, a 1952. osnovao je Socijaldemokratsku partiju. Bio je ministar u prvoj posleratnoj italijanskoj vladi, potom do 1957. potpredsednik vlade. Šef diplomatije postao je 1963, a na čelu države bio je od 1964. do 1971.

1990. - Umro je srpski istoričar Vasa Čubrilović, učesnik atentata na austrugarskog prestolonaslednika Franca Ferdinanda (Franz) 1914. u Sarajevu, profesor Beogradskog univerziteta, član Srpske akademije nauka i umetnosti. Kao učenik pristupio je nacionalno-revolucionarnoj organizaciji ''Mlada Bosna'', a kao najmlađi učesnik Sarajevskog atentata osuđen je na 16 godina robije i do sloma Austro-Ugarske u Prvom svetskom ratu bio je u zatvoru. U Drugom svetskom ratu bio je zatvoren u logor na Banjici. Studirao je filozofiju na Beogradskom univerzitetu, gde je doktorirao 1927. Između dva svetska rata pripadao je progresivnom krilu Zemljoradničke stranke, a posle Drugog svetskog rata bio je direktor Balkanološkog instituta i ministar u vladi Jugoslavije. Autor je oko 70 istorijskih knjiga i studija. Dela: ''Bosanski ustanak 1875-1878'', ''Poreklo muslimanskog plemstva u Bosni i Hercegovini'', ''Prvi srpski ustanak i bosanski Srbi'', ''Politička prošlost Hrvata'', ''Istorija političke misli u Srbiji XIX veka'', ''Odabrani istorijski radovi''.

1995. - U eksploziji bombe podmetnutoj u kolumbijskom gradu Medeljin u vreme održavanja muzičkog festivala, poginulo je 28 ljudi i povređeno više od 200.

1996. - U eksploziji u trgovinskom centru u brazilskom gradu Sao Paulo poginulo je 39 i povređeno više od 500 ljudi.

1999. - Komandant Treće armije Vojske Jugoslavije general-pukovnik Nebojša Pavković je izjavio da je ta armija zaustavila kopnenu agresiju NATO na Kosovu i Metohiji i ostvarila ''značajnu pobedu nad daleko nadmoćnijim protivnikom''. On je dodao da je tokom 79 dana agresije poginuo 161 pripadnik Treće armije i uništeno 13 tenkova, šest oklopnih transportera, osam artiljerijskih oruđa, 19 protivavionskih topova i jedan radar, a da je njena protivvazdušna odbrana oborila 34 NATO borbena aviona, 25 bespilotnih letilica, pet helikoptera i 52 krstareće rakete.

1999. - Ruski bataljon s 23 kamiona, 16 oklopnih transportera, pet džipova i jednim vozilom veze prešao je iz Bosne i Hercegovine na teritoriju Savezne Republike Jugoslavije tokom prepodneva i uveče je prispeo na Kosovo i Metohiju kao prva jedinica iz sastava Kfora, zaposevši potom aerodrom Slatina kod Prištine.

2001. - Pogubljen je američki ratni veteran Timoti Mekvej (Timothy McVeigh), šest godina pošto je aktivirao kamion-bombu ispred jedne federalne zgrade u Oklahoma sitiju, kad je poginulo 168 ljudi.

2003. - Umro Gregori Pek (Eldred Gregori), američki filmski glumac, dobitnik "Oskar"-a

2003. - U samoubilačkom bombaškom napadu islamskog teroriste u autobusu u centru Jerusalima poginulo je 17 ljudi.

2004. - Komisija Vlade Republike Srpske saopštila je da su snage Vojske RS u Srebrenici ubile hiljade muslimana u julu 1995.

2012. - Umro Teofilo Stivenson, kubanski bokser, olimpijski i svetski šampion u teškoj kategoriji

[Katarina74]

Dogodilo se na dan - 12. jun

1215 - Engleski kralj Džon prihvatio je, pod pritiskom plemstva, dokument Magna Carta Libertatum - temelj engleskog državnog uredjenja, simbol borbe protiv apsolutizma i jedan od najznačajnijih dokumenata britanske i evropske ustavne
istorije.

1467 - Umro je vojvoda od Burgundije Filip Dobri, osnivač Burgundije, države koja je u 15. veku bila rival Francuske, a od 1678. pripada Francuskoj.

1520 - Papa Lav X ekskomunicirao je Martina Lutera bulom u kojoj je osudio kao jeres Luterove teze o indulgencijama, o dogmama i uređenju katoličke crkve. Ideje o reformi crkve sistematizovane u 95 teza Luter je 1517. prikovao na vrata Dvorske crkve u Vitembergu, označivši početak raskola katoličke Evrope.

1683. - Više od 250.000 turskih vojnika otpočelo je drugu opsadu Beča, ali su posle dva meseca osmanlijskih napada snage poljskog kralja i vojskovođe Jana III Sobjeskog (Sobieski) razbile Turke, što je sprečilo njihovo dalje širenje u Evropi.

1691. - Ahmed II je na turskom prestolu nasledio sultana Sulejmana III.

1759. - Umro je engleski pisac Vilijam Kolins (William Collins), jedan od najznačajnjih engleskih lirskih pesnika 18. veka. Upadljivo je ispoljavao romantičarsko interesovanje za tajanstveno, legendarno i fantastično i izvesno demokratsko osećanje. Dela: ode 'Veče', 'Škotske praznoverice', 'Sloboda'.

1798. - Francuska armija zauzela je sredozemno ostrvo Maltu.

1843 - Rođen je norveški kompozitor, pijanista i dirigent Edvard Hagerup Grig, koji je, inspirišući se nacionalnim folklorom, afirmisao norvešku muziku u svetu.

1848. - Mađari su napali Sremske Karlovce, sedište Glavnog odbora Srba u Ugarskoj, u kojima je u maju 1848. Skupština Srba zatražila autonomiju Srpske Vojvodine (Banat, Bačka, Baranja i Srem), ali je napad obijen.

1849. - Bombardovanjem iz topova, Mađari su do temelja uništili Novi Sad, u kojem je u požarima izgorelo oko 2.000 kuća, a posle napada od 20.000 stanovnika u gradu je ostalo 6.000 ljudi. Napad je usledio pošto je hrvatski ban Josip Jelačić, gušeći Mađarsku revoluciju za račun Beča, umarširao u Novi Sad i napao Mađare na Petrovaradinskoj tvrđavi.

1862 - Na Čukur-česmi u Beogradu turski vojnik ubio je srpskog dečaka što je izazvalo sukobe u gradu. Turci su potom sa beogradske tvrđave, gde je bio smešten njihov garnizon, bombardovali Beograd.

1882 - Rođen je rumunski general i državnik Jon Antonesku, diktator pronemačke vlade u Drugom svetskom ratu. Uveo je zemlju u Trojni pakt i priključio se napadu na ŠSR 1941. Osuđen je 1946. na smrt kao ratni zločinac i streljan.

1897. - Rođen je engleski državnik Robert Entoni Idn (Anthony Eden), britanski premijer od 1955. do 1957. Posle studija orijentalnih jezika u Oksfordu, 1923. ušao je u Parlament, od 1931. do 1933. bio je pomoćnik šefa diplomatije, 1935. lord čuvar državnog pečata i ministar za vezu s Društvom naroda u kojem se zalagao za sankcije protiv fašističke Italije zbog napada na Etiopiju. Od 1935. do 1938. bio je ministar inostranih poslova i 1936. zastupao je 'politiku nemešanja' u Španski građanski rat, ali je podneo ostavku kad je premijer Nevil Čembrlen (Neville Chamberlain) potpisao Minhenski sporazum kojim je Čehoslovačka predata na milost i nemilost nacističkoj Nemačkoj. U vladama Vinstona Čerčila (Winston Churćill) ponovo je predvodio britansku diplomatiju od 1941. do 1945. i od 1951. do 1955. Posle Čerčilovog povlačenja u aprilu 1955. postao je premijer i šef Konzervativne stranke, ali je podneo ostavku u januaru 1957. zbog neuspele britansko-francusko-izraelske agresije na Egipat.

1898. - Filipinski general Emilio Aginaldo (Aguinaldo) proglasio je tokom Američko-španskog rata, uz podršku SAD, nezavisnost Filipina. Amerikanci su ga potom izigrali, okupiravši Filipine i slomivši 1899. otpor filipinskih nacionalista, a taj pacifički arhipelag je formalnu nezavisnost stekao tek 1946.

1903 - Nakon ubistva Aleksandra Obrenovića u Majskom prevratu,Skupština Srbije izabrala je Petra Karađorđevića za kralja Srbije. Tokom njegove vladavine učvršćen je parlamentarizam i ubrzan privredni i kulturni razvoj zemlje. Povukao se s vlasti 22. juna 1914, a kraljevska ovlašećenja dobio je njegov drugio sin Aleksandar.

1904 - Više od hiljadu ljudi, većinom žena i dece, poginulo je blizu Njujorka u požaru koji je zahvatio brod "General Slokam".

1907 - Počela je Druga haška mirovna konferencija, na kojoj su 44 države, uključujući Srbiju i Crnu Goru, usvojile 13 konvencija o zakonima i običajima ratovanja. Četvrtom konvencijom osnovan je Stalni arbitražni sud u Hagu.

1917. - Zbog progermanske politike u Prvom svetskom ratu, grčki kralj Konstantin I prinuđen je da abdicira u korist starijeg sina Aleksandra, posle čije je smrti 1920. ponovo postao kralj. S prestola je definitivno sišao 1922. zbog poraza Grčke u ratu s Turskom i nasledio ga je mlađi sin Djorđe II.

1919 - Engleski piloti Artur Braun i Džon Olkok okončali su prvi direktni let preko Atlantika.

1920 - Italijanski inženjer, jedan od osnivača bežične telegrafije Đulielmo Markoni emitovao je u Engleskoj prvi muzički radio prenos u živo. Bila je to muzička numera čuvene australijske operske pevačice Neli Melba.

1924. - Rođen je američki državnik Džorž Herbert Voker Buš (George, Walker Bush), predsednik SAD od 1989. do 1993, koji je posle poraza ŠSR u 'hladnom ratu' i rasturanja te države zatražio uspostavljanje novog svetskog poretka. On je drugi državnik u 20. veku (posle Adolfa Hitlera) koji je - u drukčijoj formi i u drugim okolnostima - lansirao ideju o novom svetskom poretku. Predvodio je 1991. zapadne saveznike u ratu protiv Iraka. U Drugom svetskom ratu se borio na Pacifiku kao pilot u mornaričkom vazduhoplovstvu, 1974. i 1975. bio je ambasador u Kini, potom do 1976. direktor CIA, a potpredsednik SAD od 1981, tokom dva predsednička mandata Ronalda Regana (Reagan).

1929. - Rođena je nemačka Jevrejka Anelis Mari Frank (Annelies Marie), poznata kao Ana Frank (Anne), čiji je dnevnik postao simbol stradanja Jevreja u Drugom svetskom ratu u kojem su Nemci planski istrebljivali taj narod u Nemačkoj i svim okupiranim zemljama Evrope. Njena porodica je posle dolaska nacista na vlast u Nemačkoj 1933. izbegla u holandski grad Amsterdam, gde je od 1942. živela u tajnom skrovištu, ali ih je 1944. otkrio Gestapo. Ubijena je u martu 1945. u nemačkom logoru Bergen-Belzen i od njene porodice rat je preživeo jedino Anin otac. Posle Drugog svetskog rata pronađen je i 1947. objavljen njen potresni dnevnik pisan tokom dve godine u skrovištu.

1934. - Fašistička vlada Bugarske, koja je došla na vlast prevratom u maju 1934, zabranila je političke partije.

1936. - Na Malom Kalemegdanu u Beogradu osnovan je zoološki vrt, u kojem je do 1941. sakupljeno oko 1.200 životinja. U nemačkom bombardovanju Beograda u Drugom svetskom ratu životinje su podelile sudbinu ljudi - 6. aprila 1941. mnoge su raznete avionskim bombama.

1940 - Nemačke trupe su probile Mažino liniju kod Sedana. Sistem utvrđenja dugačak 360 kilometara koji su Francuzi izgradili duž granice prema Nemačkoj između dva svetska rata, smatran je remek delom građevinarstva i fortifikacije.

1964. - Nelson Mandela, Volter Sisulu (Walter) i još šest vođa Afričkog Nacionalnog Kongresa, crnačkog oslobodilačkog pokreta protiv rasističkog režima u Južnoj Africi, osuđeno je na doživotnu robiju. U procesu ukidanja rasne diskriminacije, većina je oslobođena posle bezmalo tri decenije, uključujući Mandelu, koji je potom postao prvi crni predsednik Južne Afrike.

1969 - Nakon povlačenja Šarla de Gola s političke scene, za predsednika Francuske izabran je Žorž Pompidu.

1975 - Košarkaši Jugoslavije postali su šampioni Evrope pobedom nad reprezentacijom SSSR u Beogradu.

1976. - U vojnom udaru u Urugvaju oboren je civilni predsednik Huan Bordaberi (Juan Bordaberry), čime je otpočela devetogodišnja diktatura armijskog vrha.

1977 - Adolfo Suares i njegova koalicija Demokratskog centra pobedili su na prvim slobodnim izborima u Španiji nakon smrti Franciska Franka koji je diktatorski vladao od 1939.

1982 - Argentinske snage na Foklandskim ostrvima predale su se Britancima. Time je okončan rat u kojem je poginulo oko 1000 ljudi.

1988 - Pakistanski predsednik Zija ul Hak (Zia, Haq) objavio je da će islamsko šerijatsko pravo postati vrhovni zakon u Pakistanu.

1991. - Boris Jeljcin je izabran za predsednika Rusije.

1992 - Srpski književnik Dobrica Ćosić izabran je za prvog predsednika SR Jugoslavije. Za prvog premijera novoformirane države prethodnog dana izabran je američki biznismen srpskog porekla Milan Panić.

1992 - Parlament Japana je, prvi put od Drugog svetskog rata,odobrio angažovanje japanskih vojnika u inostranstvu.

1993. - Američki avioni su bombardovali glavni grad Somalije Mogadiš u pokušaju da unište otpor lidera somalske gerile generala Mohameda Faraha Aidida. Posle bombardovanja nastavljenog i sledećih dana, tokom kojih je bilo više žrtava među civilima, američki komandosi nisu uspeli da uhvate Aidida.

1994 - Izrael i Vatikan uspostavili su pune diplomatske odnose,potvrđujući dogovor o međusobnom priznanju i pomirenju nakon vekovnih sukobljavanja Jevreja i rimokatolika.

1995 - Savet bezbednosti UN usvojio je rezoluciju o proširenju snaga UN u Bosni trupama za brza dejstva, sastavljenih od 12.000 francuskih, britanskih i holandskih vojnika. Rusija i Kina su se uzdržale od glasanja.

1995. - Umro je italijanski muzičar Arturo Benedeti Mikelanđeli (Benedetti Mićelangeli), jedan od najvećih pijanista 20. veka.

1996. - U Australiji su se kod Brizbejna tokom vojnih vežbi sudarila dva helikoptera tipa 'Blejkhok', pri čemu je poginulo 18 komandosa.

1996 - Umrla je američka pevačica Ela Ficdžerald, "kraljica džeza", čuvena po "skat" dijalozima sa velikim džez muzičarima Armstrongom, Elingtonom i Bejzijem.

1999. - Na Kosovu i Metohiji počelo je razmeštanje međunarodnih bezbednosnih snaga, na osnovu rezolucije 1.244 Saveta bezbednosti UN, dan pošto su, na iznenađenje svih zapadnih zemalja, u južnu srpsku pokrajinu prvi prispeli ruski vojnici koji su zaposeli aerodrom Slatina kod Prištine.

2000 - U pokušaju atentata u Budvi je lakše ranjen Vuk Drašković, lider Srpskog pokreta obnove, u to vreme jedne od najvećih opozicionih političkih stranaka u Srbiji.

2000 - Rimsko-katolički biskup, Augustin Misago, optužen za saučesništvo u masakru više od pola miliona stanovnika Ruande 1994. i genocid, oslobođen je optužbi i pušten na slobodu.

2001 - Kraj Petrovog Sela kod mesta Kladovo otkrivena je masovna grobnica u kojoj je zakopano oko 30 tela za koja se pretpostavlja da su žrtve rata na Kosovu u prvoj polovini 1999.

2001 - Šangajska petorka - Kina, Rusija, Kazahstan, Kirgistan i Tadžikistan su nakon prijema Uzbekistana u članstvo preimenovali svoju organizaciju u Šangajska Organizacija za saradnju (SCO),regionalnu organizaciju za borbu protiv islamskog militarizma.

2003 - Vaterpolo reprezentacija Srbije i Crne Gore osvojila je zlatnu medalju na Evropskom prvenstvu u Sloveniji.

2003 - Umro je američki glumac Hjum Kronin čija je karijera na Brodveju i u Holivudu trajala preko šest decenija. Na filmu je debitovao ulogom u Hičkokovom filmu "Senka sumnje" 1943, a zapažene uloge imao je u filmovima "Poštar uvek zvoni dvaput","Dvanaest ljutih muškaraca" i "Čaura".

[Katarina74]

Dogodilo se na dan, 13. jun


323. p.n.e. - U Vavilonu je umro Aleksandar III Makedonski (Aleksandar Veliki), jedan od najvećih vojskovođa u svetskoj istoriji. Njegova legendarna ličnost bila je vekovima inspiracija likovnih umetnika i pesnika.

823 - Rođen je francuski kralj Karlo II Chelavi, kojem je Verdunskim ugovorom 843. pripao zapadni i srednji deo franačke države (danas Francuska).

1381 - Pod vođstvom Vota Tajlera, u engleskim pokrajinama Kent, Norfok, Safok i Kembridžšir počeo je seljački ustanak protiv feudalaca, izazvan visokim porezima.

1811 - Rođen je književni kritičar i filozof Visarion Grigorjevič Bjelinski, osnivač realističke estetike u ruskoj književnoj kritici. Formulisao je teorijsku osnovu novog pravca u ruskoj književnosti nazvanog "naturalna škola", a kao uzor isticao je Gogoljevo delo ("Pismo Gogolju", "Književne maštarije").

1839 - Srpski knez Miloš Obrenović abdicirao je u korist sina Milana i napustio Srbiju. Knez Milan je umro nekoliko nedelja nakon što je izabran za srpskog vladara, a namesnici su pozvali njegovog mladjeg brata Mihaila da preuzme presto.

1865 - Rođen je irski pesnik i dramski pisac Vilijam Batler Jejts, uz Šoa i Džojsa jedan od najvećih irskih pisaca. Dobitnik je Nobelove nagrade za književnost 1923. ("Oisinova lutanja", "Vetar u trsci", "Grofica Ketlin", "Žudjena zemlja").

1876 - Srpsko učeno društvo je za prvu ženu akademika izabralo slikarku Katarinu Ivanović.

1886 - Pod misterioznim okolnostima utopio se bavarski kralj Ludvig II, tri dana nakon što je proglašen umobolnim i svrgnut s prestola. Pod njegovim pokroviteljstvom, Rihard Vagner je 1864-85. u Minhenu radio na reformi muzike i drame i izveo svoje čuvene muzičke drame "Tristan i Izolda" i "Nirnbeški majstori pevači".

1897 - Rođen je finski trkač na duge staze Pavo Nurmi, koji je osvojio devet zlatnih medalja na Olimpijskim igrama 1920, 1924. i 1928. Oborio je 29 svetskih rekorda.

1899 - Rođen je meksički kompozitor i dirigent Karlos Čavez , osnivač Simfonijskog orkestra Meksika. U svoje kompozicije uneo je obeležja meksičkog muzičkog folklora i instrumente meksičkih Indijanaca ("India", "Četiri sunca").

1900 - U Kini je počeo tzv. Bokserski ustanak - pobuna seljaka i gradske sirotinje protiv stranog kapitala i domaćih feudalaca. Ustanak su u septembru 1901. ugušile evropske sile, Japan i SAD.

1917 - Sa 14 bombardera tipa "Gota" Nemci su u Prvom svetskom ratu prvi put iz vazduha bombardovali London. Poginule su 162 osobe. Pre toga, napadi na britansku prestonicu su vršeni iz cepelina.

1943 - U bici na Sutjesci u Drugom svetskom ratu poginuo je komandant Treće divizije i član Vrhovnog štaba Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije Sava Kovačević. Posthumno je proglašen za narodnog heroja.

1944 - Prve nemačke rakete Fau-1 ispaljene su u Drugom svetskom ratu na južnu Englesku. Do kraja rata 1945. na teritoriju Velike Britanije palo je više od 1.000 raketnih bombi, od kojih 660 na London.

1953 - Državnim udarom na vlast u Kolumbiji došao je Gustav Rojas Pinilja, koji je diktatorski vladao do 1957. kada je u Kolumbiji vraćen demokratski režim.

1956 - Poslednji britanski vojnici napustili su bazu kod Sueckog kanala, kojim je Velika Britanija upravljala 74 godine. Upravu nad Kanalom preuzeo je Egipat.

1965 - Umro je jevrejski filozof i teolog Martin Buber, rodjen u Austriji. Pred nacistima je 1938. pobegao u Palestinu i postao jedan od prvih profesora Hebrejskog univerziteta u Jerusalimu. Zalagao se za zajedničku jevrejsko-arapsku državu ("Priče rabi Nahmana", "Ja i ti", "Hasidske priče", "Gog i Magog", "Slike o dobru i zlu").

1982 - Umro je kralj Saudijske Arabije Kalid ibn Abdul Aziz. Nasledio ga je brat princ Fahd.

1983 - Američki vasionski brod "Pionir 10" prošao je kroz orbitu Neptuna. To je bila prva letilica sa Zemlje koja je izašla izvan Sunčevog sistema.

1986 - Umro je američki klarinetista Beni Gudmen, najpopularniji muzičar džeza tridesetih godina 20. veka. Jedan je od prvih muzičara medju belcima koji se usprotivio rasnoj segregaciji i u svoj džez orkestar, osnovan 1934, uključio i crne muzičare.

1990 - Zbog neuspelog početka razgovora vlasti i opozicije u Srbiji (8. juna) u Beogradu je na Trgu Republike održan prvi protestni miting opozicije od dolaska komunista na vlast posle Drugog svetskog rata.

1990 - U Bukureštu su poginule četiri, a ranjeno oko 200 osoba kada je policija pokušala da suzbije proteste studenata koji su se smestili u šatore u centru grada.

1992 - U organizaciji Udruženja kompozitora u Pionirskom parku u Beogradu, ispred zgrade Predsedništva Srbije, održan je "Miting klečanja", u znak protesta protiv ratne politike predsednika Srbije Slobodana Miloševića.

1994 - Severna Koreja je saopštila da se povlači iz Agencije za atomsku energiju UN i da više neće dozvoliti dolazak njenih inspektora u zemlju.

2000 - U Pjongjangu je počeo istorijski samit dve Koreje na kojem su predsednici južne i severne Koreje Kim Dae-Džung i Kim Džong-Il vodili razgovore o pomirenju dve države. Lideri dve Koreje sastali su se prvi put posle raspada jedinstvene zemlje 1948.

2002 - Na prvim slobodnim izborima u istoriji Avganistana za predsednika te države izabran je Hamid Karzai.

2003 - U Beogradu je uhapšen oficir bivše JNA pukovnik Veselin Šljivančanin i izručen Haškom tribunalu, pred kojim je krajem 1995. optužen za zločine na poljoprivrednom dobru "Ovčara" kod Vukovara (Hrvatska) 1991. godine.

2003. U Briselu usvojen prvi nacrt ustava EU, 46 godina posle potpisivanja Rimskog sporazuma, odnosno osnivanja EU.

2004. Na izborima za Evropski parlament partija nemačkog kancelara Gerharda Šredera pretrpela najveći poraz od Drugog svetskog rata, a francuska opozicija, socijalisti, velikom većinom glasova porazili konzervativnu partiju predsednika Žaka Širaka.

2005. Umro bivši komunistički lider Portugala Alvaro Kunjal, 31 godinu na čelu komunista. Simbol otpora nekadašnjem fašističkom režimu Antonia Oliveire Salazara.

2005. Američka pop-zvezda Majkl Džekson oslobođen svih optužbi u sudskom procesu zbog seksualnog zlostavljanja maloletnih dečaka.