Gradovi

[Dj.Vesna]

Oslo

Oslo je glavni grad Norveške, ima 605,000 stanovnika (2011) i prostire se na površini od 115 km2. Oslo se nalazi na rubu istoimenog fjorda - Oslo.


U "Sagi o norveškim kraljevima" autor Snorre Sturlason napisao je da je Oslo osnovao kralj Harald III Sigurdsson 1048. , ali prema posljednjim arheološkim istraživanjima pronađeni su ostaci kršćanskih grobova koji su nastali prije 1000, jer grobovi su potvrda urbanog življenja. Na osnovu ovih saznanja Oslo je proslavilo svoju 1000-tu godišnjicu 2000.

Porijeklo imena Oslo je u određenoj mjeri nejasno: "-lo" znači luka, dok "os" ima par značenja partenon, ušće ili strana brda.

Oslo je postao glavni grad za vrijeme kralja Håkona V. (1299.-1319.), koji je bio prvi kralj koji je živio stalno u gradu. On je bio započeo gradnju tvrđave Akershus. Vijek poslije, Norveška je postala manji partner u personalnoj uniji sa Danskom, i Oslo je izgubilo svoje značenje preobrazivši se u provincijalni upravni centar. Zbog zapostavljenosti, te zbog niskog položaja u uniji sa Danskom, Norveška se slabo razvijala u svim pogledima. Prvi fakultet otvorio se tek 1811.

Oslo je bilo uništeno u požaru 1624., i novi grad se ponovno izgradio, ali na novom mjestu preko zaljeva, odmah do tvrđave Akershus. Ovu izgradnju je proveo kralj Christian IV. od Norveške, i dao je novo ime Christiania.

Tek u 19. vijeku Norveška raskida personalu uniju sa Danskom. Ovim raskidom Norveška počinje se ubrzano razvijati. Grade se mnoge poznate zgrade u gradu Christiania: Kraljevska palata, parlament, Univerzitet, Nacionalno pozorište, zgrada berze. Kroz 19. vijek Christiania mjenja ime u Kristiania, dok 1924. grad dobiva svoje originalno ime Oslo. Tokom 19. vijeka i procvata Norveške mnogi pozati umjetnici i pisci su ostavili traga u Oslu: Henrik Ibsen, Edvard Munch, Knut Hamsun i Sigrid Undset. Zadnja dva spomenuta pisca su dobili Nobelovu nagradu za književnost.

Godine 1850. Oslo je preteklo Bergen kao najnaseljeniji grad u Norveškoj, što je zadržalo i dan danas.

Godine 1952. u Oslu su održane Zimske Olimpijske igre.

[Dj.Vesna]

Stokholm

Stockholm je glavni i najveći grad Švedske. Grad je politički, ekonomski i administrativni centar zemlje. Stockholm je također glavni grad Stockholmskog kantona. Sa svojih 781 000 stanovnika (2006) Stockholm je najveća općina u Švedskoj. Sam grad Stockholm broji oko 1,25 miliona stanovnika dok tzv. Širi Stockholm broji oko 1,9 miliona stanovnika.

Stockholm se nalazi na istočnoj obali Švedske na ušću jezera Mälaren u Baltičko more. Poznat je po svojoj ljepoti. Grad je napravljen na mjestu na kojem je napravljen zbog velike strateške važnosti tokom srednjeg vijeka kada je štitio ulaz u sistem jezera koja se nalaze u unutrašnjosti zemlje.

Stockholm je jedan od najbrže rastećih gradova u Evropi. Zbog ovoga Stockholm koristi slogan "The Capital of Scandinavia".
Općina Stockholm u narandžastom. Širi Stockholm u žutom. U bijelom općine koje su dio kantona Stockholm ali nisu dio Šireg Stockholma

Više geografskih i administrativnih jedinica nosi ime Stockholm.

Općina Stockholm (šv: Stockholms kommun).
Grad Stockholm (šv: Stockholms tätort) koji podrazumijeva sva povezana naselja u općini i deset susjednih općina.
Širi Stockholm (šv: Storstockholm) koji obuhvaća sve općine unutar štokholmskog kantona osim onih na krajnjem sjeveru i krajnjem jugu kantona.


Stockholm se po prvi put spominje u pisanim izvorima u 1252. godini. U ovo vrijeme Stockholm je bio važna trgovačka stanica pri trgovanju željeznom rudom iz unutrašnjosti Švedske. Samo ime grada dolazi od odbrambene utvrde koje je ograđivala grad i štitila ulaz u jezero Mälaren iz Baltičkog mora. Sama utvrda se sastojala od balvana (švedski: stock). Riječ holm (manje ostrvo) dolazi od imena ostrva (švedski: Stadsholmen - gradsko ostrvo) na kojem se grad u to vrijeme nalazio.

Prema tradiciji osnivač grada je Birger Jarl koji je želio da zaštiti gradove u unutrašnjosti od napada sa vode. Na taj način sistem jezera Mälaren i Hjälmaren je odvojen od Baltičkog mora.

Sredinom 15. vijeka Stockholm je izrastao u važan trgovački grad sa oko 5-6 000 stanovnika. 15. vijek su obilježila dva važna historijska događaja; bitka kod Brunkenberga (švedski: slaget vid Brunkenberg) 10. oktobra 1471. godine i Stockholmsko krvoproliće (švedski: Stockholms blodbad) 8. novembra 1520.

Za vrijeme dolaska Gustav Vase na tron 1600. godine grad je brojao oko 10 000 stanovnika. Preobražavanje Švedske u evropsku vojnu silu poslije tridesetogodišnjeg rata naglo ubrzava rast stanovništva u Stockholmu koje se izmeđe 1610. i 1680. godine ušestostručava.

1634. godine Stockholm postaje zvanično glavni grad Švedske. Nezvanični dokumenti iz 1436. ukazuju da se Stockholm već tokom 15. vijeka smatrao glavnim gradom Švedske.


Stockholm (59°21′N 18°4′E) je jedan od najsjevernijih glavnih gradova u Evropi. Nalazi se na istočnoj obali Švedske između Baltičkog mora i jezera Mälaren. Centralni dio grada je napravljen na 14 ostrva koji su dio Stockholmskog arhipelaga (šv. Stockholms skärgård) koji broji više od 24.000 ostrva.

Klima u Stockholmu je kontinentalna sa velikim vremenskim razlikama između godišnjih doba. Tokom kraja juna dan traje oko 18 sati dok za vrijeme decembra dan traje samo oko 6 sati. Obično, temperature tokom zime se kreću između -7 °C i 1 °C. Najniža temperaturu ikad izmjerena je -32 °C. Tokom ljeta živa na termometru pokazuje između 18 °C i 25 °C. Najviša ikad izmjerena temperatura je 36 °C.

[Dj.Vesna]

Rim

Rim (ital. Roma) je glavni grad Italije i južnoitalijanske regije Lacio, grad bogate historije poznat i pod imenom Vječni grad. Rim je centar bogate antičke kulture, od koje je ostalo mnogo spomenika do današnjih dana, a jedan od najvećih je svakako Koloseum. Grad se nalazi u donjem toku rijeke Tiber, u neposrednoj blizini blizu Sredozemnog mora i jedan je od najvećih centara Mediterana. Smješten je na 41°54′ sjeverne geografske širine i 12°29′ istočne geografske dužine. U sklopu gradskog područja Rima nalazi se i Vatikan, crkvena država i sjedište rimokatoličke crkve i Pape.

Rim je najveći grad Italije i ima oko 2.546.000 stanovnika (2004), a procjenjuje se da u sklopu aglomeracije živi i do 3,3 miliona stanovnika. Trenutni gradonačelnik Rima je Walter Veltroni.



Istorija


Rim se može pohvaliti dugom i raznolikom historijom grada, koja je često bila veoma burna i ne rijetko prožeta ratovima, sukobima, paljevinama, bolestima i epidemijama. Rimska historija duga je skoro 3150 godina i u tom je vremenu Rim bio sjedište Rimskog carstva, Rimske republike, Rimskog kraljevstva, Papinske države, Kraljevine Italije i Republike Italije.


Osnivanje grada

Legenda kaže da je Rim osnovan 21. aprila 753. godine p.n.e., i da mu je osnivač Romulus (Romul), koji je tada ubio svog brata Remusa (Rema). Ovaj datum je uziman kao osnova rimskog i julijanskog kalendara (Ab urbe condita). Romul i Rem su, prema toj legendi, sinovi Marsa (Aresa) i svećenice Rhea Silvie, kćeri Numitora, kralja Albalonga. Braća su sklonjena da bi ih se spasilo od mržnje Amuliusa, pretendenta na albalonganski tron, a odgojila ih je vučica, koja je i danas simbol grada Rima.

Porijeklo imena Rim je nerazjašnjeno, iako je još od antičkog doba u opticaju nekoliko teorija. Najmanje vjerovatna je ona koja kaže da je naziv od grčke riječi Ρώμη (hrabrost, kuraž). Nešto vjerovatnija je ona koja ime izvlači iz korijena rum (rum - sisa), što se vjerovatno povezuje sa vučicom (na latinskom lupa, interesantno riječ koja ujedno znači i prostitutka) koja je odhranila (dojila) Romula i Rema.


Antičko doba

Dioklecijanove terme

U početku je Rim bio kraljevsvo, kojim je vladao kralj, ali ono 509. godine p.n.e. postaje republika. Period rasta, prekinut sa porazom koji su Gali nanijeli Rimu negdje oko 390. godine p.n.e., ubrzo je nastavljen. U zadnjim danima Republike Rim je bio glavni grad teritorije koja je pokrivala veći dio Mediterana. Pod Caesarom Augustusom i njegovim nasljednicima širenje je nastavljeno.

Od ranog 3. vijeka stvari se mijenjaju. Rim formalno i dalje ostaje glavni grad, ali imperatori provode sve manje i manje vremena u njemu. 330. godine Konstantin uspostavlja Konstantinopol kao drugi glavni grad Carstva, a neki kasniji "zapadni" carevi smještaju svoja sjedišta i u Milanu ili čak Ravenni, umjesto u Rimu. Ipak mjesto u Senatu je, uprkos gubitku moći samog Senata, još uvijek ostalo stvar prestiža, a proglašenje kršćanstva zvaničnom religijom Carstva, je od biskupa Rima (kasnije nazvanog Papa) načinilo najznačajniju religijsku ličnost zapadnog Carstva. Takođe, sada je Carstvo bilo izloženije napadima izvana, glavni bedemi grada bili su sagrađeni 270. godine, ali ni oni nisu uspjeli spriječiti prodor prvo Alara 410. godine, a potom Geisera 455. godine.


Barbarsko i bizantsko doba

Aurelijev obelisk

Pad Zapadnog rimskog carstva je malo što promijenio što se Rima tiče. Odoaceri i Ostrogothi nastavili su, kao i imperatori prije njih, vladati Italijom iz Ravenne. U međuvremenu Senat je, iako je već odavno izgubio na značaju, nastavio upravljati Rimom, a Papa je uobičajeno dolazio iz senatorskih porodica. Ovakvo stanje potrajalo je sve dok Istočno rimsko carstvo, pod Justinianom I, nije zauzelo grad 536. godine. Ostrogothi, pod Totilom, ponovo su osvojili Rim 546. godine i opljačkali ga. Bizantski general Belisarius im ga je ubrzo preoteo, ali ga je ponovo izgubio 549. godine. Belisarius je zamijenjen Narsesom, koji još jednom osvaja grad godine 552. Car Istočnog rimskog carstva, Justinian I (vladao 527-565), odobrio je Rimu sredstva za održavanje javnih zgrada, akvadukta i mostova – koji su, u Italiji izmučenoj ratovima, često bili van funkcije. Takođe se proglasio pokroviteljem preostalih učenika, govornika, fizičara i advokata, nadajući se da će s vremenom više mladih tražiti bolje obrazovanje. Poslije rata Senat je formalno ponovo uspostavljen, ali pod kontrolom prefekta i drugih službenika određenih od bizantskih autoriteta u Raveni i odgovornih njima. Papa je sada bio jedna od vodećih religijskih osoba u cijelom Bizantijskom carstvu i u stvarnosti moćniji na lokalnom nivou i od postavljenih senatora i od lokalnih bizantskih službenika. U praksi lokalna vlast pripala je Papi a u sljedećih nekoliko desetljeća najveći dio senatskih aristokrata i bizantskih administrativaca u Rimu bio je apsorbiran u crkvenu hijerarhiju. Za vladavine Justinianovog nećaka i nasljednika, Justina II (vladao 565-578 godine), Alboini su izvršili invaziju na Lombardiju (568. godine). Zauzimajući regije Benevento, Lombardiju, Piedemont, Spoleto i Toskanu, osvajaći su ograničili carsku vladavinu na male dijelove zemlje koji su bili u okruženju, uključujući Rim, Napoli (Napulj) i Ravenu. Jedan od tih okruženih "otoka" koji je ostao pod bitzantskom kontrolom bila je Perugia (Peruđa), koja je predstavljala stalno ugrožavanu kopnenu vezu između Ravene i Rima. 578. godine senat je, u njegovom posljednjem zabilježenom aktu, morao zatražiti pomoć Tiberiusa II Constantina (vladao 578-582 godine) protiv vojvoda koji su nadirali prema Rimu i predstavljali prijetnju, Faroalda od Spoleta and Zotta od Beneventa. Maurice I (vladao 582-602) uveo je novi faktor u ovom, već kontinuiranom, konfliktu stvarajući alijansu sa Childebertom II od Austrasie (vladao 575-595). Armije Franačkog kralja zauzimale su teritoriju Lombardije u 584. 585. 588. i 590. godini. Rim je, pored toga, bio pogođen katastrofalnom poplavom 589. godine, koju je pratila kuga 590. godine. Zabilježena je legenda kako je viđen anđeo, u doba dok je novoizabrani Papa Gregory I (vladao 590-604) prolazio u procesiji pored Hadrianove grobnice, kako lebdi nad zgradom i vraća svoj mač u korice kao znak toga da je kuga na izmaku. A i grad je, činilo se, konačno bio siguran. Ipak, novi kralj Lombardije, Agilulf (vladao 591-616), je radio na tome da osigura mir sa Childebertom, reorganizira svoje teritorije i nastavi aktivnosti protiv Rima i Napulja do 592. godine. Sa carem okupiranim ratovima na istočnim granicama i nesposobnim da osigura Rim od invazije, Gregori I je preuzeo inicijativu i započeo pregovore o mirovnom ugovoru. Završeni su u jesen 598. godine, i kasnije priznati samo od Maurica. Pozicija Patrijarha Rima je još više učvršćena pod uzrupatorom Phocasom (vladao 602-610). Phocas je priznao prvenstvo rimskom Patrijarhu nad Patrijarhom Konstantinopola, i čak dekretom proglasio Papu Bonifaca III (607.) "Vođom svih crkava".



Rim je značajno središte za visoko obrazovanje. Prvi univerzitet u gradu je univerzitet „La Sapijenca” (Università degli Studi di Roma "La Sapienza") osnovan 1303. godine, koji je i najveći evropski univerzitet kojeg pohađa oko 150.000 studenata. Ostala dva gradska univerziteta su Tor Vergata (Università degli Studi di Roma Tor Vergata) koji je osnovan 1982. i Treći rimski univerzitet (Università degli Studi Roma Tre) koji je osnovan 1992. godine.

U gradu se nalazi i veliki broj papinskih univerziteta uključujući Univerzitet sv. Tome Akvinskog i Gregorijanski univerzitet (najstariji isusovački univerzitet na svijetu iz 1551).

Ovdje se također nalaze brojni privatni univerziteti kao LUMSA, Katolički univerzitet Svetog Srca, LUISS, Evropski institut za dizajn, Univerzitet Đovanija Kabota, IUSM, Američki univerzitet u Rimu i mnogi drugi univerziteti.

[loubenny]

ja sam beograđanin i ne mislim da je beograd lep u tom nekom klasičnom smislu, ali ima mnogo više duha od većine klasično lepih gradova kao što su, mahom, gradovi po nemačkoj, austriji, švajcarskoj, francuskoj... :)

[nikolce]

Meni je Sydney najlepsi. Budimpesta pa Berlin

[Dj.Vesna]

Brno

Brno je drugi najveći grad u Češkoj, najveći i istorijski glavni grad Moravske regije, smešten na ušću reka Svratka i Svitave. Nalazi na svega oko dva časa vožnje automobilom od tri evropske prestonice, Beča, Bratislave i Praga.


Za Brno kažu da je grad bez žurbe i gužve, idealan za one koji vole piće, istoriju i zabavu.

To je grad u kojem se zaista vidi duša Češke, a koji ima iznenađujuće mnogo atrakcija, od habzburških rezidencija, opera, komunističkih koncertnih sala, pa sve do ikona funkcionalističke arhitekture.

Zamak Spilberk I Katedrala svetog Petra i Pavla su najznačajniji istorijski spomenici u gradu. Katedrala je građena tokom četrnaestog i petnaestog veka. Njena zvona označavaju podne svakoga dana u 11 časova, što je tradicija ostala od vremena Švedske opsade 1645.

Treba videti i vilu Tugendhat, koja je savršen primer funkcionalističke arhitekture. Projektovao je arhitekta Mis van der Roe. Sagrađena je kasnih dvadesetih godina 19. veka blizu centra Brna, a UNESCO je 2002. proglasio ovaj spomenik arhitekture kulturnom baštinom čovečanstva.

Drugi poznati arhitekta koji je značajno promenio savremeni izgled Brna je Arnošt Vajzner. Mnoge njegove funkcionalistične zgrade mogu se naći po celom gradu.

Na Trgu Kapucinera nalazi se Kapucinski manastir iz 1651. godine, u čijoj se kripti nalaze mošti i mumije svetaca, biskupa i aristokrata.

Na zapadnom kraju trga nalazi se Palata Ditrihštajn iz 1760. godine, iz "zlatnog perioda" grada, u kojoj su smešteni Moravski muzej i etno-selo.

Na obližnjem Zelenom može se videti Parnas fontana iz 1695. godine, a u blizini je Biskupski muzej.

Pažnju turista pleni i Stara gradska kuća iz 13. vijeka građena u gotičkom stilu sa sjajnim portalom iz 1511. godine. Iza nje se nalazi punjeni "zmaj", to jest krokodil, koji je simbol grada i za koga legenda tvrdi da je nekada zastrašivao sve one koji su se približavali reci Svratka.

Brno obiluje pivnicama u kojima se nude raznorazne vrste piva. Grad je i domaćin velikog vinskog festivala, a jedan od najvećih događaja je "Ignis Brunensis" ili Brnske vatre - takmičenje u vatrometu koje se održava svakog juna i privlači 200.000 gledalaca iz celog sveta.

Brno je i grad mladih i grad tehnologije - u njemu su smešteni brojni fakulteti, tehnološki park, inženjerska kolonija ...



Prva naselja na mestu Brna vezuju se za doba praistorije, odnosno za Kelte. Ova oblast naseljena je još od petog veka Slovenima. Od 1021. godine ovde se nalazio zamak vladajuće češke dinastije Pžemislovaca.

Brnu je gradske povlastice dao 1243. godine kralj Češke Vaclav I, a 1805. godine u blizini grada odigrala se bitka kod Austerlica, u kojoj je Napoleonova porazila austrijsko-rusku vojsku.

Industrija i trgovina su se razvile tokom 18. veka. Tokom Drugog svetskog rata Brno je pretrpelo veliku štetu. Tokom nacističke okupacije mnogi Česi su pogubljeni.

[Dj.Vesna]

Arandjelovac

Arandjelovac



Položaj aranđelovačke opštine određen je koordinatama između 44 stepena i 12 minuta severne geografske širine i 20 stepeni i 25 minuta, istočne geografske dužine (po Griniču).


Aranđelovac leži u severoistočnom podnožju šumovite planine Bukulje (696 m. n.v.), na nadmorskoj visini oko 250 m i to izvorišnom delu reke Kubršnice. Opština se prostire na 375,89 km2 i ima 48.000 stanovnika.

Aranđelovca je udaljen od Beograda 74 km autoputem preko Mladenovca. Udaljenost od Kragujevca je 55 km, Mladenovca oko 22 km, Topole 14 km i Lazarevca oko 33 km.


Aranđelovac je gradsko naselje i sedište opštine Aranđelovac u Šumadijskom okrugu. Nalazi se u podnožju planinaBukulja i Venčac na oko 255 m nadmorske visine, na 76 km od Beograda. Prema popisu iz 2002. bilo je 24309 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 23750 stanovnika).



Istorija Arandjelovca


Aranđelovac je mlad grad. Osnovu grada čine Bukovik i Vrbica. Najstariji pismeni podaci o Bukoviku potiču iz 15. veka. U srednjem veku ceo kraj je bio povezan sa Gornji Milanovac)”>Rudnikom, tada najvažnijim mestu u Šumadiji. Kada su Osmanlije 1459.osvojili Smederevo, njihova vojska je ovladala i ovim krajem. Pavle Bakić je iz Venčaca sa 1000 ratnika prešao u Ugarsku i postaje srpski despot. Austrija je 1718. godine zavladala severnim krajevima centralne Srbije. Centralna Srbija pod Austrijancima dobila je status Vojne komandature Kraljevine Srbije. U to vreme pominje se Vrbica kao nenaseljeno mesto u kragujevačkom distriktu. Godine 1735. u Vrbici se pominje šanac sa oko 50 domova i možda 300 do 350 stanovnika. Komandant šanca bio je Mijuško Kujundžić koji je zapovedao svim vojnim obveznicima ovog kraja. Osmanlije su 1739. godine ponovo zavladali centralnom Srbijom. Njihove represalije izazvale su još jednu veliku seoba Srba u krajeve severno od Dunava i Save. Mnogi su tražili spas u hajdučiji. Iako su Osmanlije poslali svoje elitne trupe, janičare, hajdučija se u celom regionu južno od Dunava i Save nije mogla ugušiti, isto zbog Carske Austrije u susedstvu u koju su hajduci mogli da se povuku ili priključe raznim vojnim jedinicama. Prvi srpski ustanak je izbio1804. godine, u Orašcu, gde su se skupili narodni prvaci i ugledni ljudi. Ustanike je zakleo bukovički prota Atanasije.

Posle srpskih ustanka 1804 i 1815. mesto se razvija i napreduje. Ilija Garašanin je rođen u selu Garaši. Mihailo Obrenović gradi Staro zdanje kao svoju letnju rezidenciju. Aranđelovčani su važili kao odani Obrenovićima, te su nemilo prihvatili smenu kraljevske dinastije 1903. godine.

Godine 1941. Kosta Pećanac poziva na Bukulji sabor predratnog četničkog udruženja i predlaže saradnju sa Nemcima. Nakon sabora Pećanac odlazi u istočnu Srbiju. Komunistička vlast Jugoslavije dovodi 1945. u Aranđelovac crnogorskog mitropolita Joanikija Lipovca gde je ubijen. Mesto gde počivaju njegovi zemni ostaci je do danas ostalo nepoznato.

Aranđelovac je u Drugom svetskom ratu oslobođen u borbama septembra 1944. godine.


Stanovnistvo


U naselju Aranđelovac živi 19575 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 38,7 godina (37,5 kod muškaraca i 39,8 kod žena). U naselju ima 8339 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,91.

Ovo naselje je skoro u potpunosti naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u drugoj polovini XX veka se stanovništvo petostruko uvećalo.




Privreda

Najpoznatije preduzeće iz Aranđelovca je AD “Knjaz Miloš” koje sem pomenute mineralne vode, proizvodi i puni sokove i energetske napitke. Holding korporacija “Šamot” proizvodi vatrostalne materijale i vrši eksploatisanje ruda, a za “Elektroporcelan” proizvodi elektroporcelan i izolatore. Elektrokeramika proizvodi se u DD “Elka”. Eksploataciju mermera vrši preduzeće “Venčac” a proizvodnjom PVC cevi bavi se PP “Peštan”. DD “Kubršnica” proizvodi građevinski materijal (opeke i montažne nosače). Pored pomenutih postoji veliki broj manjih privatnih preduzeća.

U Aranđelovcu postoje tri hotela: “Staro zdanje”, “Šumadija” i “Izvor”, odmaralište INO, motel “Lovački dom” na Bukulji, te veliki broj privatnih smeštajnih kapaciteta i mnoštvo kafića i restorana.

[Dj.Vesna]

Berlin

Berlin je najveći i glavni grad Nemačke sa 3.439.100 stanovnika (podatak iz septembra 2009. Pre Drugog svetskog rata imao je 4,3 miliona. Berlin je drugi po redu najveći grad Evropske unije posle Londona. Od 1949. do 1990. bio je podeljen na Istočni Berlin i Zapadni Berlin.

Berlin je smešten na rekama Špreji i Hafel na severoistoku Nemačke. Berlin je jedna od 16 nemačkih država, i sa svih strana je okružen državom Brandenburg.


Klima

Prema Kepenovoj klasifikaciji klimata Berlin ima umerenokontinentalnu klimu.

Leta su topla sa srednjom maksimalnom temperaturom između 22 i 25 °C, i srednjom minimalnom temeraturom u intervalu od 12 do 14 °C, dok su zime hladne sa prosečnom najvišom temperaturom od 4 °C i prosečnom najnižom temperaturom imeđu -2 i 0 °C. Proleće i jesen su obično prohladni. Centar Berlina poseduje svoju mikroklimu, jer zgrade zadržavaju toplotu. Zbog toga, temperature u gradu mogu biti i do 4 °C veće od temperatura u prigradskim oblastima.

Kiša pada ravnomerno tokom cele godine, a godišnji prosek padavina je 570 mm. Iako lake snežne padavine obično traju od decembra do marta, snežni pokrivač se ne zadržava dugo. Međutim, zima 2009/2010. je bila izuzetak, jer je snežni pokrivač bio prisutan od kraja decembra do početka marta.


Istorija

Prvi doseljenici
Oko 720. godine dva slovenska plemena, naselila su Berlinski region. Heveleri su se naselili kraj reke Hafel, sa njihovim glavnom naseobinom Brenaborom, kasnije nazvanim kao grad Brandeburg. Bliže reci Špreji, u današnjoj gradskoj varoši Kepenik, naselili su se Šprevani.

Heveleri su osnovali drugo mesto pored reke Havel oko 750. Ono je tada bilo najbliže današnjem Berlinu, i zvalo se Špandov (današnji Špandau). Špandau i Kepenik, zaštićeni zidinama oko 825, su bile glavne naseobine sve do 11. veka.

Pretpostavnja se da ime Berlin dolazi od polapske reči za močvaru.


Berlin i Keln

Berlin je jedan od najmlađih evropskih gradova, koji je osnovan u 12. veku. Grad se sastojao od dva naselja, Berlina i Kelna, na obe strane reke Špreje, u današnjoj varoši Mite (Mitte – sredina). Keln se prvi put pominje u dokumentima 28. oktobra 1237, a Berlin 1244. Gradski centar izgoreo je 1830, kada je uništeno veliki broj spisa iz tadašnjeg vremena. Oba naselja su formirala trgovačku uniju 1307, i participirala u Hanzi. Njihovo jedinstvo trajalo je oko 400 godina, sve dok se Keln i Berlin nisu ujedinili pod imenom Berlin 1709, uključujući i prigradska naselja Fridrihsverder, Dorotenštad i Fridrihsštad.

Nije ostalo mnogo tragova od ovih nekadašnjih naselja, ali neki se mogu videti u Nikolaifirtelu pored Rotes Rathaus (Crvena Skupština) i Klosterkirhe (Kloster crkve) pored Aleksanderplaca.



Urbanizam između 15. i 17. veka

Prva gradska palata je građena pored obale reke Špreje od 1443. do 1451. U to vreme Berlin-Keln je imao oko osam hiljada stanovnika. 1576. bubonska kuga je ubila oko 4000 ljudi u gradu. Tokom Tridesetogodišnjeg rata (1618-1648), broj stanovnika u Berlinu je opao sa 10.000 na 6.000. Godine 1640. Fridrih Vilhelm preuzeo je vlastu u Brandeburgu. Tokom njegove vladavine, Berlin je dostigao 20.000 stanovnika i postao značajan centralnoevropski grad. Bulevar sa šest redova drveća je postavljen između parka Tirgarten i Palate 1647. godine. Bulevar je nazvan Unter den Linden. Nekoliko godina kasnije, konstruisan je Dorotenštad na severozapadu reke Špreja - na Špre ostrvu gde se nalazila Palata. Od 1688. Fridrihsštad je izgrađen i naseljen.


Pruska

18. januara 1701, Frederik III je krunisan kao kralj Fridrih I od Pruske, koji je Berlin proglasio za glavni grad Pruske.

1709, Berlin-Keln se zajedno sa Fridrihsverderom, Dorotenštatom i Fridrihštatom ujedinio pod imenom Berlin sa 60.000 stanovnika.


Vajmarska republika i Treći rajh

Najveći utisak koji se stekne prilikom posete Berlinu je veliki diskontinuitet, koji reflektuje komplikovanu istoriju Nemačke u dvadesetom veku. Isto tako, bio je sedište pruskih kraljeva. Broj stanovnika Berlina nije napredovao tokom 19. veka, naročito kada je postao prestonica Nemačkog carstva (1871.). Bio je glavni grad Nemačke Vajmarske Republike i kada je Nemačka bila nacistička. Tokom ovog perioda, Adolf Hitler je imao velike planove za transformaciju Belina, jer ga je mrzeo i mislio je da je najružniji grad na svetu. Albert Šper je bio Hitlerov glavni arhitekta, koji je napravio velike planove za preuređenje Berlina. Nakon zamišljene nacističke pobede u ratu, novi i preuređeni Berlin trebao je da dobije ime Glavni grad sveta Germanija.

Na mestu gde se Rajhstag danas nalazi, planirano je da se napravi Velika Dvorana, 250m visoka i sedam puta veća od Bazilike sv. Petra u Rimu. U nju bi moglo da stane 170.000 ljudi, a oni koji su je planirali, govorili su da bi se iz nje moglo upravljati oblacima i kišom. Planirana je Avenija Pobede široka 23 metara a dugačka 56 km. Na drugom kraju, trebala je da se napravi nova železnička stanica, a pored nje aerodrom Tempelhof.

Danas je samo nekoliko građevina preostalo iz nacističkog perioda: internacionalni aerodrom Tempelhof, Olimpijski Stadion, i ulična rasveta na nekoliko mesta u gradu. Hitlerovu Kancelarija rajha su uništili Sovjeti, a ostaci su poslužili da se napravi Sovjetski memorijalni centar u Treptauer parku u Berlinu.


Podeljeni grad

Pred kraj Drugog svetskog rata, Berlin je bio uništen 70% zahvaljujući savezničim bombardovanjima i uličnim borbama. Zbog toga nazvan je „Vremenskom nulom“ što je značilo novi početak za grad. Veliki Berlin je podeljen u četiri sektora od strane Saveznika, Londonskim protokolom (1944): svaki za

SAD, (obuhvatao opštine: Nojkeln (Novi Keln), Krojcberg (Krojc brdo), Tempelhof, Šeneberg (Lepo brdo), Šteglic, Celendorf;
Veliku Britaniju, (obuhvatao opštine: Tirgarten, Šarlotenburg, Vilmersdorf i Špandau);
Francusku, (obuhvatao opštine: Veding i Rajnikedorf);
Sovjetski Savez, (obuhvatao opštine: Mite (Sredina), Prenclauer berg (Prenclauersko brdo), Pankov, Vajsenze (Belo jezero), Fridrihshajn, Lihtenberg*, Treptov i Kepenik.

Berlin je bio smešten u sred sovjetske okupacione zone Nemačke i postao prirodna tačka suprotstavljenih strana u Hladnom ratu. Kada je 26. juna otpočela Staljinova Berlinska blokada, zapadni saveznici su Zapadni Berlin snadbevali tzv. vazdušnim mostom (die Luftbrücke), nazvan od strane Berlinaca.

Berlinski sovjetski sektor, Istočni Berlin, je postao glavni grad istočne Nemačke, kada je formirana od Sovjetske okupacione zone u oktobru 1949. Zapadna Nemačke je formirana 23. maja 1949. od američke, britanske, i francuske zone, glavni grad je bio u Bonu. 13. avgusta 1961. podignut je Berlinski zid, razdvojivši Zapadni Berlin od Istočnog i ostatka Nemačke.

Šezdesetih godina dvadesetog veka, Berlin je bio centar evropskih studentskih protesta.



Berlinski zid je probijen 9. novembra 1989. Tokom Nemačkog ujedinjenja 3. oktobra 1990, zid je skoro potpuno srušen. Ostali su mali delovi, koji najviše služe kao podsetnici i turističke atrakcije. Nemački Bundestag je juna 1991. izglasao odluku da glavni grad Nemačke umesto dotadašnjeg Bona bude Berlin. Berlin je ponovo postao glavni grad Nemačke. Ministri i vladina administracija su se u Berlin preselili 1997/1998.

[Dj.Vesna]

Krusevac

Službeni naziv Kruševac (Kruševac)
Površina 854 km²
Stanovništvo (2002) Grad (75.256)
Opština (131.368) (2002)
Geogarafski položaj 43°58' - 21°32'
Poštanski broj 37000

Saobraćajna oznaka KŠ

Položaj
Okrug Rasinski upravni okrug
Opština Kruševac
Gradska vlast


U naselju Kruševac živi 46395 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 39.2 godina (38.2 kod muškaraca i 40.1 kod žena). U naselju ima 19342 domaćinstva, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2.95.

Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine).


Istorija


Kruševac je kao svoju prestonicu podigao knez Lazar 1371. godine. Prvi put se pominje 1387. godine, u povelji kojom knez Lazar u svojoj utvrđenoj prestonici potvrđuje ranije trgovačke privilegije Dubrovčanima. Grad je postao privredno i kulturno središte Srbije. Mesto iz koga se rukovodilo i koje je davalo inicijativu za organizaciju države.

Predanje kaže da je Kruševac dobio ime po kamenu krušcu, oblom rečnom kamenu kojim je većim delom grad i sazidan.

Posle Kosovskog boja, Kruševac postaje prestonica vazalne Srbije kojim upravlja Milica, a kasnije njen i Lazarev sin, despot Stefan, koji kasnije prestonicu seli u Beograd.

Turci napadaju Kruševac više puta a osvajaju ga tek 1427., posle smrti despota Stefana.

Od 1444. godine, Kruševac je u rukama Djurđa Brankovića, a Turci ga konačno porobljavaju 1454. godine. U to vreme - ima tursko ime: Aladza Hisar (Šareni grad).

U vreme austrijsko - turskog rata 1689., grad je bio oslobođen od Turaka. To se desilo još dva puta u XVIII veku: 1737-1739. godine i za vreme Kočine krajine, 1789. godine.

Grad je vraćen Turcima 1791., Svištovskim mirom.

Kruševac je konačno oslobođen od turaka 1833. godine. Posle oslobođenja grad počinje naglo da se razvija i napreduje, i postaje jedan od većih regionalnih centara tadašnje Srbije.

Tokom Drugog svetskog rata,pripadnici nemačkih okupacionih snaga su na brdu Bagdala streljali 1642 rodoljuba iz Kruševca i okoline.Posle rata ceo taj prostor je pretvoren u spomen park pod imenom „Slobodište“.




Privreda


Privredna aktivnost grada Kruševca odvija se u 12 sektora, ali najveći broj zaposlenih je u oblasti prerađivačke industrije, trgovine, građevinarstva i saobraćaja (92% ukupnog broja zaposlenih u gradu).



Najveći uticaj na mesto grada Kruševca na republičkoj mapi razvijenosti imaju privredni subjekti iz oblasti hemijske, mašinske, drvoprerađivačke, prehrambene i tekstilne industrije, čije poslovanje prevazilazi okvire lokalne privrede.



Sa 5.155 privrednih subjekata (1.184 privrednih društava i 3.971 preduzetnika), prema podacima Agencije za privredne registre na dan 20.09.2011. godine, Kruševac danas predstavlja ekonomski centar od značaja za Rasinski okrug.



Kada su privredna društva u pitanju, mala i srednja preduzeća (MSP) dobijaju sve veći značaj u privrednim tokovima; njihova zastupljenost je 99% ukupnog broja preduzeća. MSP su nosioci privrednog rasta i zapošljavanja i bitan faktor unapređenja ekonomske efikasnosti lokalne privrede.

[Dj.Vesna]

Brus


Opština BRUS

Opština Brus se prostire u centralnom delu jugoistočne Srbije i pokriva površinu od preko 600 km2.

Brus je gradić smešten na istočnim padinama Kopaonika, između reka Rasine i Graševke. Na 510 m nadmorske visine. Poznat kao vazdušna Banja, Brus se nalazi na raskrsnici puteva za Kopaonik, Kruševac, Aleksandrovac, Jošanicku i Vrnjacku Banju. Od Beograda je udaljen 250 km.

Opština Brus ima bogatu prošlost, o čemu svedoče brojni kulturno-istorijski spomenici: manastir Lepenac iz 15. veka, ostaci manastira Milentija iz 14. veka, srednjovekovni grad Koznik, crkva i svetilište Metođe iz 3. veka, crkva sv. Preobraženja u Brusu iz 1836. godine. Brus je bio svedok ne tako poznatog događaja u Srpskoj istoriji kada je kralj Milan Obrenović sazvao sve kraljeve i vojskovođe tada susednih država kraljevine Srbije i pozvao ih u pakt protiv neprijatelja. Sve se to zbilo u zgradi današnjeg Kulturnog Centra (u starom delu zgrade). Brus je takođe poznat i po predivnim pejzažima, a naravno tu je i veliki potencijal za seoskim turizmom. Za obolele Brus pruža različite vidove terapija. Tu je naj blagotvornija termomineralna voda koja leči reumatske i kožne bolesti kao i čist i svez planinski vazduh. Toplina banjske vode je 22 stepena celzijusove skale.

Opština Brus zahvata severo-istočne padine Kopaonika, koje se od njegovog glavnog grebena spuštaju prema dolini Rasine i Kruševačkoj kotlini. Ona se graniči sa opštinama Blace, Kruševac, Aleksandrovac, Raška, Leposavić i Kuršumlija, koje sve zajedno čine svojevrsnu prirodnu celinu - Kopaonički masiv.
Kopaonik (poznat i kao Srebrna planina) je najveći planinski masiv u Srbiji koji se pruža od severozapada ka jugoistoku dužinom od oko 75 km, dosežući u srednjem delu širinu od oko 40 km. Jedan njegov deo je zaštićena zona pod imenom Nacionalni park Kopaonik u okviru koga postoji veći broj zaštićenih prirodnih celina, a na njemu se nalazi i najveći skijaški centar u Srbiji. Njegov najviši vrh je Pančićev vrh sa 2017m nmv. na kome se nalazi mauzolej čuvenog srpskog prirodnjaka po kome je dobio ime. Ceo masiv je dobio naziv po velikom rudnom bogatstvu koje je na njemu eksploatisano još od srednjeg veka, a na njegovom širem prostoru je smešten čitav niz kulturno-istorijskih spomenika iz perioda od XII do XV veka. Zahvaljujući razvijenom turističkom centru sa savremenim hotelima i pratećim objektima, Kopaonik predstavlja jednu od najpopularnijih turističkih destinacija u Srbiji.

Na Kopaoniku je najrasprostranjenija raskomadana šumsko-pašnjačka zona središnje Srbije. Na višim delovima je četinarska smrčeva i jelova, a po stranama bukova i hrastova šuma.

Sa susednim opštinama i šire povezana je dobrom mrežom regionalnih i lokalnih puteva. Regionalni putevi su: Rekovac – Stopanja – Brus - Kuršumlija, Kruševac – Blace - Beloljin, Razbojna – Brus - Vrnjačka Banja, Kruševac – Aleksandrovac - Jošanička Banja - Biljanovac, Brzeće – Kopaonik - Jošanička Banja. Udaljenost Brusa od značajnih pravaca auto-puta i magistralnih puteva je sledeća: od auto-puta Beograd - Niš - 75 km., od magistralnog puta Kruševac - Kraljevo - 44km., od magistralnog puta Kraljevo – Raška - Kosovska Mitrovica - 43 km., a od magistralnog puta Niš - Priština - 40 km. Najbliže železničke stanice su: Stopanja – 30 km., Beloljin – 40 km. i Kruševac – 50 km. Najbliži aerodrom je Niš, udaljen 98 km.

Geografski položaj, prirodni i drugi uslovi ostavili su ovu opštinu izvan intenzivnijih razvojnih tokova, što je uslovilo permanentnu migraciju stanovništva u druge, razvijenije delove zemlje. Po popisu iz 1948. godine na ovom području je živelo 35.000 stanovnovnika, a po popisu iz 1991. godine 21.327 stanovnika.

Kao posledica neadekvatnog privrednog razvoja, poljoprivreda, u svom primarnom i preradnom obliku, postala je oslonac privrednog razvoja ovoga kraja. Većina stanovništva bruske opštine, čak dve trećine, živi od poljoprivrede. Na području opštine poljoprivrednom proizvodnjom se bavi oko 4.160 poljoprivrednih gazdinstava, koja su manje okrenuta ratarstvu, a većim delom voćarstvu.